رونمایی از کتاب “درآمدی بر حرکت شناسی بیومکانیک مه یرهولد- رویکرد کاربردی” تالیف علیرضا هایل مقدم، نویسنده، بازیگر و پژوهشگر تئاتر، روز چهارشنبه هفتم آذرماه سال‌جاری در سالن مهین اسکویی در خانه تئاتر با حضور جمعی از علاقمندان تئاتر فیزیکال و مباحث بین رشته ای کاربردی و نوین برگزار شد.
به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، در این نشست، ابتدا دکتر رحمت امینی، کارگردان، نویسنده و عضو هیات علمی دانشگاه با ذکر خاطره ای از همکاری با آقای حسن وارسته از کارگردانان هم دوره خود، به تاکید نامبرده بر موضوع هدایت بازیگر در نگاه مه یرهولد پرداخت و به نقل از ایشان اظهار داشت که هرچند بازیگر بایستی واجد خلاقیت در اجرا باشد و توانایی های پایه بازیگری از قبیل تنفس، حرکت، حس و … را تحصیل کرده باشد اما کارگردان در زیبایی شناسی اجرا گرایش به بیومکانیک دارد. عروسک گونه بودن اندام بازیگر در دست کارگردان از مشخصه های مهم این شیوه اجراست. وی در ادامه نمود عروسکی شخصیت های نمایش های “سوسمار” و “یارا و ماموریت عروسکی” را که خود کارگردانی آنها را بر عهده داشته، وام گرفته از این نگاه دانست. هم چنین بازی آقای سراج و دختر نابازیگر ایشان در نمایشی دیگر را از تجربیات کارگردانی خود عنوان نمود که با پیشنهاد آقای وارسته در مقام مشاور کارگردان برای هدایت نابازیگر در میزانسن، تکنیک جمله سازی حرکتی مه یرهولد را به کار گرفته و همین موضوع منجر به کسب جایزه اول بازیگرهای مرد و زن جشنواره استانی مربوطه توسط این دو هنرمند شد. به اعتقاد ایشان مهمترین بخش کارگردانی، دورخوانی و رسیدن بازیگران به تسلط نسبی بر متن اجراست و کارگردان باید این مرحله را تا جایی که دیالوگها از آنِ بازیگر شده باشد، ادامه دهد. نکته دیگر مورد اشاره در سخنان دکتر امینی، این بود که ابداع بیومکانیک مصداق تئاتر تجربی درست است نه آنچه که هنرجویان مشغول آزمودن آن هستند و تصور می کنند تئاتر تجربی است! وی مرجع نام آشنای “تئاتر تجربی از استانیسلاوسکی تا پیتر بروک” را با وجود قدمت هنوز حاوی نکات مهم و جالب در این زمینه دانست. مشخصه مشترک تئاتر تجربی مه یرهولد، برشت، پیتر بروک، رابرت ویلسون و سایرین این بوده که تمام مراحل پیش از ابداع خود را پشت سر گذاشته سپس نوآوری کرده اند همانطور که نیما پس از تسلط کامل بر شعر کلاسیک دست به خلق شیوه نیمایی زد یا پیکاسو بعد از تسلط یافتن بر ناتورالیسم، کوبیسم را به یادگار گذاشت و به همین علت نیز چنین ابداعات تقلید ناپذیرند.
سخنران بعدی آقای مهدی صالحی، کارگردان، بازیگر و مدرس دانشگاه که به تازگی نمایش فیزیکال ” مکبث” را روی صحنه برده است، در باب چرایی لزوم مطالعه این کتاب اظهار داشت تئاتر امروز مدتهاست شنیداری شده، تصاویر ژوست نیستند، و نوعی شلختگی و شتابزدگی در تولیدات حاکم است که با برچسب نزدیک شدن به زندگی و به اصطلاح رئالیسم توجیه می شود. علل این پدیده را می توان ناکارآمدی بدنها، فقدان شاکله زیبایی بدن بر اساس ژست، فیگوراتیو و ایست درست صحنه ای و همچنین عدم درک صحیح صحنه و آوانسن دانست.
مشکل دیگر از بین رفتن روحیه پژوهشگری در هنرجویان است. تهدید بعدی تئاتر، سلبریتی ها یا همان ستاره هایی هستند که دیگر خود را بی نیاز از تمرین تئاتر می دانند و به ضوابط کارگردانی بی تفاوت بوده و در مقام توجیه نیز به مدل های نخ نمای تئاتر دوره استانیسلاوسکی تمسک می جویند.
در این کتاب، به نیات، ادراک و واکنش‌های بدن پرداخته شده است. چگونگی تبدیل تحریکات درونی به فرم های بیرونی که منجر به بروز حرکت روی صحنه می‌شود. بیومکانیک تبدیل عناصر بالقوه به بالفعل و پیش حرکت به حرکت و سپس به پس حرکت را تشریح می کند. چگونه نبض بازیگر در ارائه حرکت کند شود تا درک بهتری برایش حادث شود. نکته دیگر کتاب، بحث انرژی، سینرژی، اینرسی و پتانسیل حرکت در چگونگی شکل دادن فضا توسط اینهاست. پرداختن به موقعیت های دراماتیک-محور بدن، پزها و ژست‌های بدن با ریزجزئیات در این اثر مورد توجه واقع شده است. بیومکانیک روی ظرفیت آناتومیکی بدن در دست بازیگر تاکید دارد. در جایی عیناً به نقل از مضمون صحبت از حذف حشو و پاکسازی حرکات حین اجرای اتودها شده است. لق زدن بازیگر روی صحنه، انواع خمش، پیچش، جهش و پرش بازیگر و حتی ریزساختارهای پزشکی حرکت، تعامل میان عصب و عضله و تمرکز از دیگر موضوعات مهم این کتاب هستند.
در پایان هایل مقدم نویسنده کتاب صحبت‌های خود را در دو قسمت دسته بندی کرد: ابتدا سیر چالش مند و دشوار پژوهش به شکل عام و پژوهش تئاتر به طور خاص در کشور و بخش بعدی اهداف و درون‌مایه نگارش این کتاب بود.
هایل مقدم در خصوص علت گزینش این موضوع به پیشینه تحصیلی مهندسی خود در سال‌های دور و علاقمندی ادامه تحصیل در رشته بازیگری در مقطع تحصیلات تکمیلی اشاره داشت و دوره اخیر را سرآغاز نگاهی نو به مسئله “حرکت” چه در بُعد فیزیکی و فنی آن و چه از لحاظ فرم شناسی تئاتریکال دانست.
وی به نقش برجسته فناوری روز در تبیین نظریات اندیشمندان سده گذشته پرداخت و استفاده از امکانات مدرن در موسسات آموزشی دنیا از جمله آکادمی های تئاتر را امری ضروری ذکر کرد که در ایران کاملا مغفول مانده و سبب درجا زدن دانش و مهارت‌های فارغ التحصیلان رشته های نمایشی سال‌های اخیر شده است. هایل مقدم در بخشی از سخنانش به عدم استقبال متولیان پژوهش از عناوین جدید مطالعاتی مانند موضوع این تحقیق در دانشگاه‌ها و سایر نهادهای مسئول و سنگ اندازی های مختلف در مسیر پژوهشگر مستقل پرداخت که در صورت فقدان روحیه جنگندگی و اراده مصمم فردی در شخص پژوهشگر، منجر به یاس و سرخوردگی خواهد شد.
او همچنین بیان داشت این اثر از مرحله داوری و پذیرش انتشارات دانشگاهی سمت نیز با موفقیت عبور نمود اما در ادامه فرآیند طولانی بررسی به دلایلی غیرمنطقی انتشار آن متوقف شد و از فهرست آثار مورد حمایت کنار گذاشته شد!
در باب محتوای کتاب نیز با توجه به اینکه تا کنون در عرصه هنرهای نمایشی، کار آزمایشگاهی به مفهوم اندازه گیری کمیات پارامترهای مکانیکی حرکت بدین شکل تقریبا بی سابقه بوده، لذا این اثر برای هر دو گروه علاقمند به تئاتر فیزیکال و یا علوم ورزشی و حرکات اصلاحی حاوی مطالب جالب توجه و البته ضروری است. در فصلی از کتاب نیز به طور خلاصه تعاریف و دسته بندی های سیستماتیک علم مکانیک و بیومکانیک ارائه شده است که دانستن کلیات آن به بازیگر کمک خواهد کرد نسبت به انجام حرکات یا طراحی فرم های جسمانی با دانش بیشتری مبادرت ورزد و بتواند آثار متعاقب هر حرکت را پیش بینی نماید.
جهت اطلاع از نحوه تهیه کتاب علاقمندان می توانند با مراجعه مستقیم به پیج اینستاگرام acting.kinesiolgy@ نسبت به سفارش آن اقدام نمایند.
