کتاب پژوهشی تحلیلی- جامعه شناختی و بینارشتهای “آهسته از پُشت شیشههای نمناکِ شهر” درباره نمایشنامههای اکبر رادی منتشر شد .
به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر ، کتاب “آهسته از پُشت شیشههای نمناکِ شهر” نوشته زهره براتلو محقق ، نویسنده و کارگردان ، دانش آموخته ادبیات دراماتیک ، کارگردانی تئاتر و حقوق قضایی و کارشناس رسمی دادگستری از کانون کارشناسان در رشته هنرهای نمایشی، امور سینمایی و عکاسی ، بازتاب رویدادهای اجتماعی در آثار اکبر رادی است ؛ که چاپ نخست آن به تازگی توسط نشر وزان صورت پذیرفته است.
این کتاب پژوهشی تحلیلی-جامعه شناختی و بینارشتهای دربارهی نمایشنامههای اکبر رادی از بزرگان نمایشنامهنویسی ایران ، که توسط نشر وزان منتشر شده است .
نویسنده با کنکاشی موشکافانه در نمایشنامههای رادی سعی بر آن داشته است که هنجارها و ناهنجاریهای اجتماعی را که رادی درصدد بازگویی آنها از بطن قصه نمایشش بوده، به مخاطب بنمایاند. این تلاش در نیم قرن تاریخ معاصر ایران از ۱۳۳۲ تا ۱۳۸۶ هجری شمسی (سال وفات اکبر رادی) به منصه ظهور میرسد.
خواننده آثار رادی با خواندن تکتک نمایشنامههایش گویی که قدم در تونل تاریخ گذارده و آهسته آهسته تاریخ نیم قرنِ اخیرِ ایران را تورق مینماید و در این مسیر با درک رویدادهای آن زمانه با مردمان آن عصر همذات پنداری نموده و با آنان پیوند میخورد.
فرهنگ ایرانی در لابهلای اتفاقاتی که رادی در درامش نقل میکند برای مخاطبِ اثر، بیشتر و بیشتر نمایانگر میشود. این خصیصه منحصر به فرد در کل آثار رادی، هویدا و پابرجاست. چیزی که نویسنده را بر آن داشته تا گام به گام با رادی حرکت کرده و بازتاب رویدادهای اجتماعیِ منعکس در آثار رادی را خصوصا به نسل خود بشناساند.
در این رهگذر آنچه بیش از هر چیز مورد نظر نویسنده بوده است، خلاقیت رادی در بهکار بردن زبانی است که درام فارسی را با عصر و زمانه هر رویداد، منطبقتر و غنیتر میسازد و این همان چیزی است که هم در سبک و هم در ساختار درامنویسی اکبر رادی بینظیر است.
شایسته است ناگفته نماند این کتاب از جانب بنیاد اکبر رادی مورد توجه قرار گرفته است.
نقدی بر این کتاب
ابوذر کریمی ، نویسنده، منتقد و پژوهشگر تاریخ هنر در یادداشتی درباره این کتاب نوشته است :
پژوهش دقیق و ژرفنگر برای موشکافی کارنامهی اکبر رادی در کلیت آن، اتفاقی است که در حوزه آثار نشرشده و به عرصه عمومی آمده کمتر روی داده است. اما به نحو موردی و با تکیه و تمرکز بر تک آثار او، در سالیان اخیر مواردی بوده است که به کارنامهی ادبی و تأثیرات اجرایی آثار اکبر رادی پرداختهاند. با این حال کمتر اثری از میان تالیفات، پژوهشها و تحقیقات انجام شده به لحاظ ساختار و استانداردهای تالیف و پژوهش، چنان کیفیتی داشته است که بتوان آن را در قالب یک کتاب تألیفی- تحقیقی عرضه کرد. پژوهش زهره براتلو چنین است.
رادی نویسندهای است که صرفنظر از مقادیری نقد و زدوخوردهای قلمی، جز نمایشنامه چیزی ننوشت. لذا شناخت جامع آثار رادی نیازمند دریافت دقیق از درام و جایگاه تئاتر و نمایشنامه است. این کتاب، آن جای خالی را به نحوی شایسته پر کرده است. به عبارت دیگر، با نگاه جامع به آثار رادی، ساختار و روشمندی پژوهش را حفظ کرده، از پروای آکادمیک در نتیجهگیریها و طریقهی ارجاع به حد اعلا برخوردار است.
تحلیلهای موردی یا یادداشتهای جستهوگریخته درباره آثار رادی به نحو تکبهتک کم نیست. اما این پژوهشی که افق خود را نگرش جامع به سرتاسر کارنامه رادی قرار داده است از این حیث، منحصربهفرد است. در ضمن آنکه رادی و آثارش را در روند و در بدهبستان و گفتوشنید با زیرمتن اجتماعی و سیاسی در نظر گرفته است و به همین جهت وجه زنده و گیرایی به بررسی خود داده است.
رادی همچنین نویسندهای بود که پیوسته تا پایان عمر بسیاری از آثارش را بارها بازنویسی و بازنگری کرد. تسلط نویسنده بر نسخههای متعدد هر نمایشنامه نیز از کیفیات برتر این پژوهش است. نویسنده کتاب در تحلیل هر یک از آثار، نگارشهای متعدد اثر را در لحاظ قرار داده بررسی کرده است.
افزون بر این، دیدگاه اجتماعی تحلیلگر علاوه بر تسلط بر تحلیل دراماتیک اثر، مزیت دیگری است که این کتاب را منبع قابلتوجهی برای علاقهمندان عرصه نمایش، پژوهشگران و پژوهشهای آتی ساخته است. با این حال، صِرف الگوهای ازپیشدادهشده نیست که مبنای تحلیل و پژوهش در این کتاب قرار گرفته است؛ نوآوریهایی در شیوه نگرش و طرز بررسی، آن را منبعی قابل اعتماد برای پژوهشگران و علاقهمندان آثار رادی ساخته است.
میتوان امیدوار بود که این کتاب، با درجهای از چارچوبمندی و شستهورفته بودن که نمیتوان در اغلب آثار پژوهشی آکادمیک تا این درجه یافت، محل رجوع پژوهشهای آتی و مورد توجه متخصصان امر قرار بگیرد. مراقبت در حفظ سبک آکادمیک، بهکارگیری زبان محکم و علمی در کنار درک هنری مهمترین مزیت این کتاب است که باید سرمایهای در جهت کارهای پژوهشی روی ادبیات نمایشی جوان فارسی قلمداد شود.
