عادله ماهرویان
ژان باتیست پوکلن، که با نام مولیر شناخته می شود، زاده ۱۵ ژانویه ۱۶۲۲ و درگذشته ۱۷ فوریه ۱۶۷۳، نمایشنامه نویس فرانسوی بود. مولیر پس از گذراندن تحصیلات اولیه به قصد فراگیری حقوق به دانشگاه رفت، اما عشق او به نویسندگی و نمایش مانعی برای فراگیری حقوق شد. او پس از انصراف از تحصیل در رشته ی وکالت، با خانواده بژارت آشنا شد و با همکاری آن ها تماشاخانه‌ای را در پاریس تأسیس کرد. مولیر در سال ۱۶۵۸ در پاریس به نوشتن نمایشنامه روی آورد و آثارش را خودش روی صحنه برد.
مولیر یکی از سه نمایشنامه‌نویسِ برترِ قرن هفدهم در فرانسه و یکی از بزرگترین کمدی‌نویسِ‌ها و هنرپیشه‌های تئاتر در اروپا به همراه پیر کورنی و ژان راسین بود. در زمینه کمدی از نویسندگان معروف یونان قدیم مانند آریستوفان و مناندر و کمدی‌سازهای روم قدیم از قبیل پلوتوس و ترنتیوس کسی تا به امروز به پای او نرسیده است.
از دیگر آثار نوشته شده به قلم “مولیر” می‌توان به نمایش “زنان دانشمند” اشاره کرد.
«”زنان دانشمند” نمایشنامه‌ای در پنج پرده به قلم ژان باتیست مولیر(۱۶۷۳-۱۶۲۲)، نویسنده و نمایشنامه‌نویس فرانسوی سده هفدهم است. این نمایشنامه نگاهی دارد به تحولات پرشتاب اجتماعی در این سده در کشور فرانسه و اروپای آن دوران. شخصیت‌های این داستان درگیر این چالش هستند که آیا پیوند زناشویی جلوی آزادی زنان را می‌گیرد یا نه؟
آثار دیگر مولیر عبارتند از :
بیمار خیالی – خسیس- تارتوف – دون ژوان – آمفیتروئون – طبیب پرنده – حسادت آقای کلافه – مردم‌گریز مکتب زنان – نقد مکتب زنان ژرژ داندن – عروس اجباری – نیرنگ‌های اسکاپن – زنان فضل‌فروش مسخره – طبیب اجباری – ازدواج اجباری – عشق پزشک .
مولیر یکی از نویسندگان مورد علاقه داریوش مودبیان است که پیش از این بارها در داخل و خارج از ایران، به آثار کمدی او در دو زمینه ترجمه و اجرا پرداخته است.
ازنظر مودبیان تئاتر نوین ایران با ترجمه آثار این نویسنده آغاز می‌شود. بنابراین می‌توان گفت نویسندگان شاخصی چون فتحعلی آخوندزاده، میرزا آقای تبریزی، میرزا حبیب اصفهانی، میرزا ملکم خان تا حسن مقدم از این اثر اقتباس‌های بسیاری انجام داده‌اند.
مودبیان چگونه علاقمند به تئاتر و آثار مولیر شد؟
داریوش مودبیان خاطرات تئاتر را از دوران پنج سالگی به یاد دارد و اولین نمایشی که او روی صحنه می‌بیند نمایشی از مولیر بود که گیج نام داشت و در ایران به (عاشق گیج ) معروف بود. او بعد از دیدن این نمایش علاقه خاصی به تئاتر و نمایش پیدا کرد.
اوازسال ۱۳۴۲ در دبستان کار تئاتر مدرسه‌ای و نوشتن را شروع کرد . مودبیان در آن زمان تقریبا تمامی آثار ترجمه شده مولیر را خوانده بود.
وی فعالیت هنری و حرفه‌ای خود را با تئاتر تلویزیونی ضحاک ماردوش در سال ۱۳۴۳ آغاز کرد. او از هنگامی که وارد کار تئاتر شد دریافت که اخلاق و طبیعت‌اش به کمدی و طنز بیشتر گرایش دارد و از همان سالها متون کمدی‌ها را جمع‌آوری می‌کرد. ابتدا با زبان‌های انگلیسی و فرانسه آشنایی پیدا کرد و به جمع‌آوری متن‌های مختلف پرداخت و از سال ۱۳۴۸ شروع به ترجمه کرد. تا بتواند آنها را بر اجرای صحنه‌ای و یا نمایش‌های رادیویی داشته باشد.
مودبیان در سال ۱۳۵۷ در فرانسه برای اولین بار به ترجمه نمایش نامه طبیب پرنده مولیر پرداخت. طبیب پرنده نخستین نمایشنامه مولیر بوده است.
داریوش مودبیان یکی از پژوهندگان و دست‌اندرکاران مهم هنر نمایش در زمینه کمدی و طنز است .
مجموعه طنزآوران جهان نمایش حاصل سالها کوشش و پژوهش های علمی مودبیان است . ترجمه طنز نویسنده بزرگ مولیر استاد بزرگ طنزنویس جهان در دفتر دهم مجموعه طنزآوران جهان نمایش یکی از بهترین ترجمه‌های مودبیان است. این کتاب مجموعه‌ای از چهار نمایشنامه کمدی و ناب یکی از نمایشنامه‌نویسان نامدار فرانسه را در خود جای داده که هرچند در زمینه تراژدی و شعر نیز دستی بر قلم داشته ولی اغلب او را با آثار طنزی که بر جای گذاشته می‌شناسند. مولیر از افراد موثر بر فرهنگ‌های گوناگون و یکی از عوامل به وجود آمدن تئاتر به سبک اروپایی در کشور ایران است. کتاب طنزآوران جهان توسط نشر گویا به چاپ رسیده است .
مولیرجایگاه بسیار ویژه‌ای برای مودبیان دارد. چراکه مولیر کمدی نویس بسیار برجسته‌ای است. از منظر مودبیان کمدی‌های مولیر به مذاق مردم ایران بسیار نزدیک است وشاید همین خوش آمد و نزدیکی ومضمون در ساختاری که دارد به کمدی‌های تقلید ایرانی و کمدی‌های رو حوضی نزدیک باشد. از منظرمودبیان کمدی‌های رو حوضی از کارهای مولیر بهره گرفته است که این نیز خود سرآغاز حرکت تئاتر در ایران بوده است.
آثار مولیر درتئاتر ایران جایگاه ویژه‌ای داشته است. تئاتر ایران در زمان‌های نخست خود یعنی در زمان ناصرالدین شاه قاجار ملهم از آثار کمدی فرانسوی به ویژه کمدی‌های مولیر بوده است و نخستین ترجمه‌ای که ما ازنمایش و نمایشنامه در دست داریم. نمایشنامه گزارش مردم گریزمولیر(میزان تروپ مولیر) است که برای نخستین بار توسط میرزا حبیب اصفهانی ترجمه شده است.
نمایشنامه‌هایی که در ابتدا از کمدی‌های مولیر اقتباس شده‌اند.
عبارتند از : حکایت طبیب اجباری یا نمایش ازدواج اجباری که هم اقتباس شده است و هم ترجمه . و اقتباس بسیار معروفی دارد به نام نمایش عروسی جناب میرزا.
تا به الان مودبیان شش نمایشنامه از مولیر ترجمه کرده است که طی این مدت چهار نمایشنامه در دفتر دهم طنزآوران جهان نمایش به چاپ رسیده است.
نمایشنامه‌هایی که ترجمه شده‌اند.
مسخره دخترکان فصل فروش ، ازدواج اجباری ، طبیب اجباری و نیرنگ بازی‌های اسکاپن .
مودبیان نمایشنامه ازدواج اجباری و طبیب اجباری را در بهمن ماه سال ۱۳۹۲ به زبان فرانسه و فارسی در تالار استاد ناظرزاده کرمانی مجموعه ایرانشهر روی صحنه برده است و در سال ۱۳۷۸ نمایشنامه نیرنگ بازی‌های اسکاپن را در تلویزیون در مجموعه پرده عجایب به تصویر کشیده است .
طنز از دیدگاه مودبیان مضمون است. برای مودبیان بسیار مهم است کسانی که کار کمدی انجام می دهند. با انواع کمدی به خوبی آشنا باشند. چرا که کمدی گونه‌های مختلفی دارد و نوع بسیار عالی از نمایش است و در بسیاری از کشورها بر حسب فرهنگ آنها و گونه‌های مختلف کمدی دیده شده است. تنوعی که درعرصه کمدی وجود دارد . و این تامین پذیری ازنظر موقعیت های اجتماعی و دیدگاه های نقدی که می تواند نقد اجتمای را برقرارکند . وبه راحتی هم ارتباط را برقرار می کند. و در لفافه و با کنایه و با زبانی شیرین درد ها ی اجتماعی ، و انسانی را می تواند هشدار دهد.
داریوش مودبیان در سال ۱۳۹۴ ، نشان شوالیه فرهنگ و ادب فرانسه را از سوی سفیر فرهنگ و ارتباطات فرانسه دریافت کرده است.
وی از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ نزدیک به ۲۵ اثر نمایشی را نمایشنامه‌خوانی و روخوانی کرده است. او هم‌اکنون نیز با سلسله نشست‌های «چخوف‌خوانی» به خوانش آثار نمایشی ترجمه شده خود از نمایشنامه‌های آنتوان چخوف مشغول است. و همچنین موسس گروه تئاترمردم با همراهی استاد علی نصیریان است.
