نگاهی به نمایش ” داش آکل به روایت نوچه کاکا رستم” به نویسندگی و کارگردانی “حامد شیخی”

حسن پارسائی

 

توجه به  یک  داستان  زیبا و ماندگار و تلاش برای خلق ورسیونی اختیاری  یا  اقتباسی از آن، فقط  موقعی  می تواند  موجه، برجسته و درست باشد که  نسخه  داستانی یا نمایشی  ثانویه به مراتب زیباتر و  پرمحتواتر از اثر اولیه  باشد. اگر چنین امر مهمی محقق نشود،در آن صورت کاری بسیارعبث ، توجیه نشدنی و آسیب رسان انجام شده است. نمایش” داش آکل به روایت نوچه کاکا رستم” به نویسندگی و کارگردانی”حامد شیخی” نمونه ای از روند این مقوله است.

متن،ترکیبی است از اندکی کمدی و دو بخش هم‌آمیخته “درام و هجویه ” که  نویسنده  آن‌ها  را ناآگاهانه  با هم  درآمیخته : نصفی درام و نصفی هجویه. تنها ویژگی نگاه  نویسنده این نوشته ترکیبی، همانا قائل شدن به  تحلیل و  بازخوردی کردن  شخصی و اختیاری رویدادهای داستان”داش آکل” اثر” صادق  هدایت” و نسبت دادن  توجیهات  و برداشت‌های شخصی  به حادث شدن حوادث و تفسیر نوع شخصیت‌هاست که همزمان متناقض و پارادوکسیکال گونه است.آدم های نمایش”داش آکل   به روایت نوچه کاکا رستم” هم خوب اند و هم بد. مهم تر این که دشمنی بین  داش آکل  و کاکا رستم  به اندازه “دوستی” آن هاست. دیگر این که، داش آکل  با  ارتکاب خیانت  در امانت ،”مرجان” دختر حاجی را حامله می کند؛ در ادامه،پارادوکس   دیگری به این همه پارادوکس اضافه می شود: کاکا  رستم هم ادعا می کند بچه ای که در شکم مرجان است،از آن اوست . در پایان، مرجان هم در روایت  تخریب و تقلیب شده  ” حامد شیخی” می میرد:  بنابراین، همه  کاراکترها  و  حتا محتوا و  مضمون داستان “داش آکل” اثر بسیار زیبا و ماندگار “صادق هدایت”، تمامأ نقض، مصنوع  و بدلی ارائه می شود.

“حامد شیخی” که خود در نقش “داش آکل هجو و جعل شده”  بر روی  صحنه ظاهر می شود، فراموش  کرده  که  داستان ” داش آکل ” اثر” صادق هدایت” در نوع  خودش نه یک اثر ساده، بلکه بین داستان های  نسبتأ  کوتاه ایرانی، یک شاهکار بی بدیل محسوب می شود و هیچ  وقت  از یک شاهکار نمی توان شاهکار دیگری خلق کرد. تلاش در این  مورد  درباره هراثر برجسته دیگری هم  به  شکست  منتهی  می شود؛ اما بر اساس داستان  یا  نمایشنامه‌ای  ضعیف   و  معمولی  می توان به احتمالی  یا  گاهی یک  داستان یا  نمایشنامه  برجسته  نوشت که  محتوا و ساختارش  کاملأ متمایز، زیبا و پذیرفتنی باشد. اینجا در نمایش” داش آکل  به روایت یکی از نوچه های کا کا رستم ” به  نویسندگی و کارگردانی ” حامد شیخی” همه ارزش های داستان اصلی”داش آکل” تقلیب شده و داستانگونه ای نمایشی که ترکیبی از “هجویه و درام” است، روی صحنه اجرا می شود: نکته ای حائز اهمیت دراین میان برجسته شده  که به چگونگی هجوشدن آن ها ارتباط  دارد: “داش آکل ” در کل هجو شده، اما کاکا رستم کاملأ از هجو درآمده و البته این هم نهایتأ برای کاراکتری چون کاکا رستم،که درداستان اصلی “داش آکل” اثر “صادق هدایـت”  کاراکتری  منفی و همزمان لافزن است، نوعی “هجوشدن  پارادوکسیکال ” محسوب  می‌شود. باید اذعان  داشت ” حامد شیخی ” ملقمه ای داستانگونه نوشته و اجرا کرده که  اساسأ نوعی دهن کجی به نویسنده اصلی ، یعنی “صادق هدایت” هم است.

نمایش در اصل “تخت حوضی ” نیست، اما به این شیوه اجرا می گردد. پرسوناژ ” نوکر سیاه” برخلاف نمایش‌های تخت حوضی که در آنها پرسوناژ “سیاه” محوریت دارد، نقش اش  از کارکرد داستانی و نمایشی مهمی برخوردار نیست و عملأ  اضافی است. صحنه اول هم کمیک است و وصله‌ای  ناجور برای ترکیب “درام و هجویه ” به حساب می آید .دراین اجرا  پرسوناژ  کاکارستم با ابهت‌تر و حتا  خوب‌تر و جوانمردتر از”داش آکل” است(!؟): پس متن نوشتاری و اجرای آن توسط “حامد شیخی” درحقیقت چند گام به عقب است، اما اگر فرضأ تناقضات متن را در نظر نگیریم، نمایش از اجرائی متوسط برخوردار است: میزانسن‌ها و بازی‌ها  معمولی، طراحی صحنه، کاربری نور، طراحی لباس و چهره پردازی‌ها نسبتأ خوب انجام شده است. همراهی ارکستر دو و متعاقبأ سه نفره موسیقی هم با تأکید  به اندازه  و محدود  بر آهنگ ترانه های قدیمی فولکلوریک و آواز کوتاه و نیز استفاده  به جا از ریتم  ضربی  و آهنگ  زورخانه‌ای با مضمون نمایش همخوانی دارد، اما باید یادآور شد این نمایش در کل، به دلیل تغییرات فاحش محتوایی  و ساختاری  نامناسبی که در داستان “داش آکل” انجام شده، از نظر محتوا و متعاقبأ به سبب ارتباط ساختار با محتوای مورد نظر، اجرائی عاری از غایت مندی ها و مقبولیت های تئاتری است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

هم در این میان برجسته شده : داش آکل هجو شده ، اما کاکا رستم از هجو درآمده است(! ؟).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمایش «هملت» به کارگردانی الیکا عبدالرزاقی و تهیه‌کنندگی امین زندگانی در تماشاخانه‌ی ایران‌شهر به صحنه می‌رود.

نمایش کمدی موزیکال «فیتیله پیچ» به کارگردانی حسین بابایی در سینما تئاتر دهکده المپیک روی صحنه می‌رود.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، بابایی متن این نمایش را هم نوشته است. در خلاصه داستان این نمایش آمده است، سعدالله سر پیری قصد ازدواج مجدد دارد که با مخالفت تنها دخترش روبرو می‌شود، او به ناچار برای انتخاب همسر وارد فضای مجازی می‌شود که..

ناصر به گزین، کاظم صادقی، وحیده بخشی، فاطمه کره‌یی، حسن خشیج و آزاده مختاری فرد بازیگران این نمایش هستند.

سینما تئاتر دهکده المپیک در بزرگراه همت غرب، بعداز بوستان جوانمردان، دهکده المپیک، خیابان ورزش شرقی واقع شده است.

نگاهی به نمایش “پنهان” به نویسندگی مشترک”ریحانه  رضی”، “کوروش شاهونه” و کارگردانی “کوروش شاهونه”

حسن پارسائی

چگونه می توان به لایه های درون روح و روان انسان هائی راه یافت که در موقعیتی متناقض قرار گرفته و رنج و اندوه، برنامه روزانه  و  شبانه  زندگیشان شده است؟ حال  اگر این انسان ها از نظر جسمی با کمی و کاستی یا اختلالاتی رو به رو باشند، در آن صورت  آیا می شود رنج  درون سوز آنان را که خود قادر به بیان کامل آن نیستند، به تصور آورد؟

نمایش “پنهان” یا ” هیدن” به نویسندگی  مشترک  ” کوروش شاهونه “، “ریحانه رضی” و کارگردانی ” کوروش شاهونه”   که هم اکنون در تالار قشقائی تئاتر شهر اجرا می شود،به این مقوله می پردازد. اولین نکته ای که در رابطه  با این  نمایش  جلب توجه  می‌کند، عنوان مختصر و  حداقلی آن است که با موضوع  محوری  و  درونمایه  تلخ، اندوهبار  و فاجعه آمیز موقعیت  روحی  و  روانی آدم های  نمایش  بسیار کم معنا و ناچیز جلوه می کند.

در عوض، طراحی صحنه  به طور نامتعارفی  وضعیت  آدم های نمایش را در حیطه نسبتأ روائی اثر در پشت  صحنه پی می گیرد؛ به دلیل این  ویژگی نو و بدیع، اجرای صحنه های  مربوط  به  رویدادهای نمایش درروی صحنه و پشت صحنه که  به طور همزمان یا غیرهمزمان رُخ می دهند،اجرا را در همان آغاز به عنوان نمایشی خاص و نامتعارف  معرفی می نماید ؛ این ویژگی برآیند رویکرد خلاقانه به نمایش و اجرای آن است.

در نمایش فوق  جنبه های “موقعیت پژوهی”  و ” ایستگاهی” بر وجوه روائی  و داستانی  برتری  پیدا  کرده  است: زندگی یک زوج نسبتأ معلول (زن نابیناست و مرد از تعادل  روحی و روانی کامل  برخوردار نیست  و  نارسائی  دارد) در قالب موقعیت های کوتاه  زندگیشان با بیان نمایش نشان داده  شده : مرد سخت گیراست ومسائل خصوصی خاصی هم دارد و زن همچون محبوسی در خانه  دچار تلاطمات  روحی  و  روانی زندگی مشترکشان است؛ او به  فرصتی می اندیشد  تا  حقوق انسانی زن بودن و همسر بودنش را از شوهر نامتعادل  و بد رفتارش بگیرد و البته در آخر هم تنها می ماند، در حالی  که هنوز اسیر کابوس های زندگیش است.

نمایش از طراحی صحنه ساده وخوبی برخوردار است:امکان  دیدن پشت صحنه، یعنی بخش داخلی  و  پشتی محل مسکونی زوج مورد نظر را که در اجراهای معمولی به طور همزمان قابل رؤیت نیست،از طریق  تصاویر تلویزیونی  مدار بسته و نیز به کمک دوربین هائی که  پرسوناژ شوهر کار گذاشته  تا تمام حرکات و وضعیت زنش را درهمه اوقات و در خفا زیر  نظر داشته باشد،به طورهمزمان و و نیز به شیوه نوبتی نشان می دهد: این ترفند هنرمندانه عملأ  ثابت کرده  که  تا چه حد طراحی صحنه  به اجرای  نمایش  و  شکل دهی میزانسن ها کمک می کند: طراحی مورد نظر حاصل توانمندی هنرمندانه ذهن خود کارگردان است. طراحی صحنه تمامأ به رنگ سفید و لباس زنان  در بخش  قابل توجهی از اجرا سیاه است : این کُنتراست تاحدی”سیاه بختی” زنان را آشکارتر کرده است.

نمایش “پنهان” به کارگردانی”کوروش شاهونه” به دلیل وضع  جسمی پرسوناژها، به طور همزمان و گاهی هم  به تناوب به  دو شیوه “با کلام” و “بدون کلام” اجرا می گردد؛ بخش بدون کلام آن همان اجرابه شیوه”پانتومیم” است که بازیگران خیلی

خوب از عهده اجرای آن برآمده‌اند.

کاربری  نور به علت استفاده از نوع یکنواخت و ثابت آن با محتوای نمایش همخوانی دارد.

نشان دادن همزمان تصاویر هردو بخش داخلی و جانبی محل سکونت  زوج مورد نظر و حوادثی  که  در آن ها می گذرد، دقیقأ نمایش را از کمپوزیسیون  و  مخصوصا از “پرسپکتیو مضاعفی” برخوردار  نموده  و اجرا را  به طرز بسیار زیبا و خلاقانه ای “حجمی تر”  و “دامنه دارتر”  کرده است: این خصوصیت عملأ سبب شده که اجرا از خلاقیتی نو  و یگانه برخوردار باشد.

باید یادآورشد خود وضعیت زن و شوهر تأویل آمیزو تفکرزا  است؛ مضافأ این که شیوه حرکات  و حالات بازیگران گاهی به صورت  مکانیکی انجام  می شود و همین  نشانگر برون ریزی درون از طریق حرکات عصبی و خاص است.

تصویری بردیوار انتهای صحنه زده شده که سر یک زن را   در داخل یک قفس نشان می دهد؛این تصویر کاریکاتوریک و بسیار شعاری به طراحی صحنه آسیب زده است: خود نمایش  به اندازه  کافی گویا  و نشانگر است، دیگر نیازی به  الصاق این تصویر اضافی نیست.

موسیقی اجرا که  برآیند ذوق  و توانمندی “نوید دیوان” است،  به دلیل ریتم وآهنگ هشداردهنده اش،با محتوا و شیوه اجرای  نمایش بسیارهمخوان است،اما در جاهائی صدای این موسیقی بسیار بلند است  و مانع  شنیدن دیالوگ های محدود می شود: باید یادآور شد که در رابطه با کاربری صدا الزامأ لازم است بزرگ یا کوچک بودن سالن را هم در نظر گرفت؛ در سالن کوچک قشقائی بلند بودن بیش از حد صدای موسیقی تا اندازه ای به محتوای نمایش آسیب رسانده است؛ اما خود موسیقی به خاطر ریتم اخطار دهنده اش زیبا و هنرمندانه است.

پخش ترانه به زبان انگلیسی در آغاز نمایش  و استفاده  از  و وانمود کردن به این که(hidden) عنوان انگلیسی”هیدن” نمایش خارجی و انگلیسی است،عملا نوعی ” خود سانسوری و خود ممیزی کردن” محسوب می شود؛حتا نوعی دهن کجی به زبان، فرهنگ و ملیت ایرانی خود است ؛ مضافأ این که با “خارجی کردن” مسائل  داخلی  جامعه ایران، درست مثل آن است که نویسنده عملأ درشهری مثل “سانفرانسیسکو” زندگی بکند و آنجا را به وطن و مردم خود ترجیح  بدهد؛ در نتیجه، “ایرانی بودن” او و نهایتا شخصیت اش زیر سؤال می رود. نویسنده  نباید  در هیچ  شرائطی اثر خود را  ضایع و مطابق  میل دیگران بنویسد.او فقط باید براساس عشق و خلاقیت خود  وهمزمان با توجه به نیاز جامعه ای که در آن زندگی می کند ، بنویسد.

نمایش ” پنهان” یا ” هیدن” به کارگردانی ” کوروش شاهونه” در آغاز تا اندازه‌ای غیر قابل فهم است و به تدریج  مشخص می شود که نویسنده به موقعیت یک زوج و چگونگی زندگی آنان نظر دارد. لازم به ذکر است که اساسا موقعیت  زوج مورد نظر تاویل دار و نهایتا نماد و تمثیلی از زندگی بخشی از زنان جامعه است.

بازی همه بازیگران زیبا و پذیرفتنی است و در این میان بازی”حمید رحیمی” و”ریحانه رضی” به دلیل زمان  بیشتری که برای ایفای نقش داشته اند، به مراتب بهتر و زیباتر است. بازی ” ریحانه رضی” جزو بازی های بسیار زیبا و ماندگار دنیای نمایش محسوب می‌شود و در خاطره‌ها می‌ماند: این زن هنرمند به رغم نقش مشکلی که دارد لحظه ای از نقش خارج نمی شود و از همه حالات و اعضاء بدن( دست، پا، چهره و…) خود به خوبی و خلاقانه “بازی می گیرد”. ” کوروش شاهونه” در جایگاه کارگردان نمایش، طراحی هوشمندانه ای برای میزانسن ها و هدایت بازیگران داشته است. نمایش او، نشانگر ” نو ساختاری” ، ” نو اندیشی” و “خلاقیت قابل تحسین”ی است که اگر از “ایرانی بودنش” هویت زدائی نمی شد، جزو اجراهای طراز اول می بود؛ به رغم این ضعف، در اجرای کنونی هم الزاما باید خلاقیت و زیبائی  اجرا را الگویی شاخص و حتا آموزشی برای برخی از نمایش های ” ایرانی” به حساب آورد. او خواسته یا ناخواسته از نظر ساختاری “پرسپکتیو حجمی تازه  و زیبائی ” برای  صحنه نمایش خلق کرده است.