در زمانه‌ای هستیم که هنرهای سنتی از جمله نمایش‌های سنتی به دست فراموشی سپرده شده‌اند. حال آن که در گذشته این هنرها ابزار انتقال فرهنگ ما بوده‌اند. گونه نمایشی عروسکی سنتی و خیمه شب بازی از جمله این هنرها بودند که در گذر زمان از یاد رفتند. در این روزها، خانه موزه خیمه شب بازی ایران به منظور گردهمایی و رقابت سازنده هنرمندان خیمه شب بازی و ارتقای سطح کیفی و احیای این گونه نمایش سنتی ایرانی نخستین جشنواره نمایش خیمه شب بازی را برگزار کرده است.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، سیاوش ستاری هنرمند خیمه شب باز، بازیگر، کارگردان و مدیر خانه موزه خیمه شب بازی ایران که دبیر اولین دوره این جشنواره است در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین بیان کرد: این جشنواره به همت خانم ستاره اسکندری برگزار شد و متاسفانه بگویم هیچ سازمانی حمایت مالی از این جشنواره انجام نداده است. در طول سال دو جشنواره آیینی و سنتی و جشنواره تهران مبارک را داریم که هرازگاهی در آن به نمایش عروسکی سنتی می‌پردازند که در همان هم همواره به عنوان بخش جنبی بوده و از طرف این دو جشنواره خیمه‌شب‌بازی چندان جدی گرفته نشده است. لذا اولین کار ما این بود که برای خیمه شب بازی به عنوان مهم‌ترین شیوه نمایشی عروسکی سنتی کشور، تشخص ایجاد کنیم که این مهم در این دوره اتفاق افتاد.

او ادامه داد: در این دوره بسیاری از افراد که انتظار داشتیم شرکت کنند، شرکت نکردند اما جوانانی در این دوره حضور پیدا کردند که استعدادهای درخشانی داشتند. در بخش پژوهش هم امسال سه مقاله داشتیم که امیدواریم سال آینده فعال‌تر شوند؛ چرا که یکی از بزرگترین مشکلات هنرهای سنتی ما پژوهش اندک درباره آن است و منابع غنی وجود ندارند.

این هنرمند با اشاره بر این که این جشنواره قابلیت این را دارد که به یک جشنواره مهمی تبدیل شوند، گفت: عروسک و نمایش عروسکی سنتی بخش مهمی از فرهنگ ما بود که به فراموشی سپرده شده است. عروسک در انتقال فرهنگ در کشور ما نقش مهمی داشت. نمایش عروسکی سنتی از شرق سربرآورده است و کل جهان را درنوردیده است. لذا ما حتی امید داریم که این جشنواره بین‌المللی هم بشود.

سیستم آموزشی جدید پاسخگو نیاز انتقال مهارت هنر سنتی نیست

ستاری در ادامه در رابطه با دلایل از بین رفتن هنر سنتی بیان کرد: برای از بین رفتن هنر سنتی دلایلی مختلفی وجود دارد که از جمله آن‌ها تهاجم فرهنگی، مدرنیته، از بین رفتن پاتوق‌های نمایش و موسیقی سنتی است. اما شخصا حس می‌کنم که هنر سنتی زمانی از بین می‌رود که هنرمند به فرزندش اجازه نمی‌دهد که با ابزار هنر بازی کند. در گذشته فرزندان هنرمندان از کودکی با بازی با ابزار هنر، آن هنر را فرا می‌گرفتند و در تکرار به مهارت می‌رسیدند. زمانی که هنرمند ضرورت نمی‌بیند که فرزندش این هنر را فرا بگیرد و ابزار هنر را به او نمی‌دهد، باعث می‌شود هنر سنتی بمیرد.

وی ادامه داد: ما باید یک سیستم را برای آموزش هنر سنتی جایگزین می‌کردیم؛ مانند ژاپن که هنر سنتی را در مدارسی با شیوه بازی به کودکان می‌آموزند. متاسفانه سیستم آموزشی جدید پاسخگو نیاز انتقال مهارت هنر سنتی نیست. مثلا همین خیمه شب‌بازی را مگر با دو واحد در دانشگاه می‌توان یاد گرفت؟ ما باید درک کنیم که شیوه آموزش چگونه است و از همه مهم‌تر سازمان‌های مربوطه این نیاز به آموزش را حس کنند.

دبیر نخستین جشنواره خیمه شب بازی در رابطه با نوآوری در این گونه نمایش سنتی گفت: می‌توان در خیمه شب‌بازی نوآوری ایجاد کرد اما متاسفانه نوآوری طی مسیر غلطی به ازبین رفتن ویژگی‌های هنرسنتی تبدیل شده است. ما امروز تعزیه می‌بینیم اما هیچ لذتی نمی‌بریم؛ چرا که عاری از عناصر نمایش شده است و تفاوت روضه‌خوانی با تعزیه مشخص نیست. درمورد خیمه‌شب‌بازی و سیاه‌بازی هم همینطور است. نوآوری ازبین بردن ویژگی‌ها و مهارت‌ها نیست. مهارت‌ها و ویژگی‌ها باید با دقت فراوان کشف شوند. ویژگی باید جای خودش باقی بماند و این موضوع است که باید به موضوع روز تبدیل شود و نوآوری باید در حرفی باشد که در نمایش بیان می‌کنیم.

نمایش «خارشتر» به نویسندگی هدی آهنگر و کارگردانی سیدعلی موسویان و تهیه‌کنندگی وحید کریمی از ۲۵ اردیبهشت ماه به روی صحنه تماشاخانه ایرانشهر رفته است.

اصل یا حاشیه؛ مسئله این است!

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، سیدعلی موسویان که همواره در آثارش دغدغه‌ای اجتماعی و فرهنگی را دنبال می‌کند در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین بیان کرد: هنرمند بدون دغدغه، محلی از اعراب ندارد و اساسا هنر بدون دغدغه ارزشی ندارد؛ چرا که تمام رسالت هنر به دغدغه‌مند بودن آن است. در آثار من، چه آن‌‌هایی که متن را خودم می‌نویسم و چه آن‌هایی که متن از فرد دیگری است، سعی می‌کنم این نکته دغدغه‌مندی در آن مستتر باشد. در نمایش «خارشتر» هم که متن آن را خانم آهنگر نوشتند، متوجه شدم که دغدغه‌های آن به من نزدیک است.

وی در توضیح فضای نمایش«خارشتر» گفت: نمایشنامه«خارشتر» تقریبا حال و هوای ابزورد دارد و در آن ما سه نسل مختلف از دوره‌های قاجار، پهلوی و معاصر را به چالش کشیدیم. چیزی که متاسفانه در جامعه ما وجود دارد، پرداختن بیش از حد به حاشیه است. گویی برای همه ما حاشیه مهم‌تر از اصل شده است. متاسفانه در عین حال که به حاشیه اهمیت می‌دهیم، ادعا داریم که از حاشیه گریزان هستیم. حال آن که درصد زیادی از مردم ما چه در زندگی شخصی و چه در فضای مجازی طرفدار حاشیه هستند. «خارشتر» انسان‌هایی را که به خاطر حاشیه، اصل زندگی خود را از دست می‌دهند و در بزنگاه‌های زندگی که باید تصمیم درست بگیرند، تصمیم اشتباهی می‌گیرند، مورد نقد قرار می‌دهد.

نمایشنامه‌نویسان ایرانی برای من در اولویت هستند

موسویان با اشاره به این که این نمایش با کمدی نیز همراه است، بیان کرد: اساسا نگاه من به زندگی این است که زندگی چیز جدی‌ای نیست و در سخت‌ترین لحظات زندگی هم کمدی وجود دارد. حتی در مراسم ختم و سوگواری هم نکاتی برای خنده وجود دارد. ترجیح من این است که تماشاگر در کنار مفاهیمی که در تئاتر با آن آشنا می‌شود حتما لبخند هم داشته باشد. چرا که هیچ‌چیز مهم‌تر از شادی نیست.

این کارگردان تاکنون آثاری را به روی صحنه برده است که متن آن نمایشنامه ایرانی است. او در این رابطه گفت: من با دیگر دوستانی که نمایشنامه‌های خارجی را به روی صحنه می‌برند کاری ندارم و آن‌ها را مورد نقد قرار نمی‌دهم اما برای کار خودم ترجیح می‌دهم اثری را روی صحنه ببرم که فرهنگ و اقلیم آن را به خوبی بشناسم. تا زمانی که فرهنگ و اقلیم نمایشنامه را نشناسم، نمی‌توانم آن را به خوبی اجرا کنم. همواره سعی می‌کنم به سراغ چیزی بروم که آن را می‌فهمم و سراغ فرهنگی بروم که در آن بزرگ شدم.

موسویان افزود: علاوه بر آن، همواره نمایشنامه‌نویسان ایرانی برای من در اولویت هستند و من به نوعی به فرهنگ خودمان ادای دین می‌کنم. ما نمایشنامه‌نویس‌های خوبی در کشور داریم که اگر آثارشان اجرا نشود و حمایت نشوند، آثارشان چاپ نمی‌شود و چندسال بعد که به خودمان آمدیم، می‌بینیم خبری از نمایشنامه ایرانی نیست.ما باید حواسمان به این قشر آسیب‌پذیر و مظلوم در تئاتر باشد. امیدوارم که فضایی به وجود بیاید که نسل جوان در کنار متون نمایشنامه‌های خارجی که تجربه می‌کند، به سمت نمایشنامه ایرانی سوق پیدا کند.

هزینه تولید تئاتر مقرون به صرفه نیست

این کارگردان که چندی پیش نمایش«کان لم یکن» را به روی صحنه داشت در رابطه با هزینه‌های تولید تئاتر گفت: هزینه اجرای نمایش، از تبلیغات تا ساخت دکور بسیار سنگین است و با سال‌های گذشته تفاوت جدی دارد. البته «خارشتر» سرمایه‌گذار دارد اما اساسا هزینه تولید تئاتر مقرون به صرفه نیست. در دم دستی‌ترین حالت باید حداقل ۵۰۰ میلیون تومان هزینه کنید اما تضمینی وجود ندارد که همین مقدار به شما برگردد. به همین سبب دیگر تهیه‌کنندگان به سمت تهیه تئاتر نمی‌آیند. سالن‌های خصوصی هم که دیگر به تئاتر شبیخون زده‌اند و هزینه بسیاری دریافت می‌کنند و بلیط‌های آن هم آنقدر گران است که حتی دانشجویان تئاتر هم وسعشان نمی‌رسد.

او در پایان افزود: در دوره‌ای برای نمایش‌هایی که در سالن‌های دولتی اجرا می‌رفت، کمک هزینه‌ای از طرف اداره کل هنرهای نمایشی داده می‌شد اما الان دیگر این گونه نیست و بودجه آن معلوم نیست به کجا رفته است. گاهی مبالغی که به عنوان کمک می‌دهند آنقدر کم است که بسیار زشت و توهین‌آمیز است. همین امر موجب شده است که جریان تئاتر یک جریان رخوت‌زده و اشباع شده شود. اگر می‌خواهیم به سمت حرفه‌ای شدن برویم باید بستر آن درست شود.