به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، ایرج راد به ایسنا گفت: هر سال از دی و بهمن سال قبل برای برنامه‌های هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر برنامه‌ریزی می‌کردیم و دبیر و رییس جشن را مشخص می‌کردیم و در پی آن، برنامه انجمن‌های گوناگون به مناسبت این هفته مشخص می‌شد اما زمستان سال گذشته این اتفاق رخ نداد.

وی اضافه کرد: بعد از همه‌گیری کرونا، دیگر برنامه‌ریزی برای هفته بزرگداشت روز جهانی تئاتر صورت نگرفت و امسال هم برنامه خاصی تدارک دیده نشده که دلایل گوناگونی دارد از جمله مشکلات مالی و مسائل دیگر.

او در عین حال اضافه کرد: با وجود این، برخی از انجمن‌ها به صورت خودجوش، برنامه‌هایی تدارک دیده‌اند و خودشان پیگیری‌های لازم را در این زمینه انجام داده‌اند مانند برنامه کانون کارگردانان که برای بزرگداشت آقای زنجان‌پور برگزار می‌شود. در هر حال ما ممانعتی برای برگزاری برنامه‌های مستقل انجمن‌ها نداریم ولی در هیات مدیره مرکزی، برنامه‌ریزی کلی برای اردیبهشت تئاتر در نظر گرفته نشده است.

به گزارش ایسنا، تا پیش از همه‌گیری کرونا، هر سال برنامه بزرگداشت روز جهانی تئاتر به کوشش انجمن‌های زیر مجموعه خانه تئاتر برگزار می‌شد اما چند سالی است که این برنامه‌ها ‌به دلیل مشکلات اقتصادی و وضعیت اجتماعی، برگزار نشده است.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر به نقل از ایسنا در چند روز اخیر، ساخت و ساز ساختمان مجاور تماشاخانه «سنگلج» که در تملک شهرداری تهران است و از دوره مدیریت محمد باقر قالیباف بحث واگذاری آن به این تماشاخانه مطرح بوده، خبرساز شده است. بعد از ابراز نگرانی پریس مقتدی، مدیر این تماشاخانه درباره آسیب زدن به این بنای قدیمی، مشاهده خبرنگار ایسنا هم حاکی از آن است که به هنگام ساخت و ساز ساختمان مجاور، بنای تماشاخانه سنگلج دچار لرزش می‌شود و از آنجاکه این تماشاخانه روی قنات قرار گرفته و پیش‌تر هم فرونشست داشته، این ساخت و ساز نگرانی جامعه هنری را در پی دارد که مبادا فاجعه‌ای انسانی در پیش باشد. از سوی دیگر از آنجاکه تماشاخانه «سنگلج» در فهرست آثار ملی ثبت شده است، هر گونه ساخت و سازی در مجاورت آن باید با هماهنگی وزارت میراث فرهنگی باشد.

در همین زمینه کاظم نظری، مدیر کل هنرهای نمایشی درباره آخرین وضعیت ساخت و ساز ساختمان مجاور «سنگلج» به ایسنا گفت: از دفتر طرح‌های عمرانی پیگیر این مساله هستیم و کارشناسان این دفتر از ساختمان بازدید کرده‌اند. در حال حاضر چال‌برداری انجام نشده و فعلا ساخت و ساز در مرحله هم‌سطح زمین است ولی اگر  بخواهند چال‌برداری کنند، باید از وزارت ارشاد و میراث فرهنگی مجوز بگیرند.

او ادامه داد: فعلا نامه‌نگاری‌های لازم با میراث فرهنگی و دفتر حقوقی وزارت ارشاد انجام شده و اگر قرار باشد ساخت و ساز ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج گسترش پیدا کند یا دخل و تصرفی در آن صورت بگیرد، قطعا باید با هماهنگی وزارت ارشاد و میراث فرهنگی باشد.

نظری اضافه کرد: فعلا دفترهای اداری مالی، حقوقی و طرح‌های عمرانی با میراث فرهنگی در تعامل و تماس هستند. ما هم نامه‌نگاری‌های لازم را با میراث فرهنگی انجام داده‌ایم ولی کارشناسی که مسئول رسیدگی به این موضوع (خانه‌های ثبت شده در فهرست آثار ملی) است، فعلا در ماموریت به سر می‌برد و قرار است هفته آینده این موضوع با پیگیری ایشان دنبال شود.

او در پاسخ به اینکه با توجه به تخریبی که صورت گرفته، به نظر می‌رسد ساخت و ساز ادامه داشته باشد و متوقف نشود، توضیح داد: قطعا اگر قرار باشد ساخت و ساز ادامه پیدا کند، باید مسائل امنیتی و پروتکل‌های اماکن ثبت شده در فهرست آثار ملی را رعایت کنند. ما تا پیش از عید پیگیر بودیم که ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج به این تماشاخانه واگذار شود همچنانکه خیلی از بزرگان هنر کشورمان هم پیگیر این قضیه بودند ولی متاسفانه با رفتن آقای قالیباف از شهرداری، این موضوع مسکوت ماند.

مدیر کل هنرهای نمایشی با تاکید بر ضرورت گسترش نمایش‌های ایرانی یادآوری کرد: اگر قرار به راه‌اندازی بنیاد تئاتر ملی باشد، نیازمند فضایی برای تولید هنر و انجام کارهای پژوهشی هستیم و با این تصور که شهرداری ساختمان مجاور سنگلج را در اختیار ما قرار می‌دهد، منتظر اجرایی شدن این وعده بودیم که مساله ساخت و ساز پیش آمد.

او در پاسخ به اینکه طبق مشاهده ایسنا، بر اثر این ساخت و ساز، تماشاخانه سنگلج دچار لرزش می‌شود، گفت: امیدواریم این ساختمان‌ساز  به فاجعه انسانی منتهی نشود. به هر حال ما هم این نگرانی‌ها را داریم و پیگیر حل این وضعیت هستیم. اما فعلا شرایط به گونه‌ای نبوده که اجرای نمایش را متوقف کنیم.

نظری در ادامه درباره آخرین وضعیت ساخت و ساز اداره تئاتر نیز گفت: مجوز اداره تئاتر را از شورای عمرانی گرفته‌ایم و مشغول برآورد هزینه‌ها هستیم تا کار شروع شود. آقای وزیر هم دستور لازم را صادر کرده‌اند . قرار است تا هفته آینده برآورد هزینه  نقشه ساختمان از سوی دفتر طرح‌های عمرانی وزارت ارشاد ارایه شود. اگر بتوانیم مجوز یک بنای ۵، ۶ طبقه را بگیریم، مهمانسرایی هم برای هنرمندان تئاتر استان‌ها خواهیم ساخت تا دیگر نیازی به اقامت در هتل نداشته باشند. ضمن اینکه امیدوارم بتوانیم دفترهایی برای کارگردانان تئاتر تهران در یکی از طبقات اداره تئاتر بنا کنیم.

لازم به یادآوری است که تماشاخانه سنگلج با نام پیشین ۲۵ شهریور، نیمه اول دهه ۴۰ در محله‌ قدیمی سنگلج راه‌اندازی شد که محل کار و فعالیت بزرگانی چون عزت‌الله انتظامی، داود رشیدی،جمشید مشایخی، محمد علی کشاورز، علی نصیریان، جعفر والی، رکن‌الدین خسروی، بهرام بیضایی، اکبر رادی، غلامحسین ساعدی، عباس جوانمرد، خلیل موحد دیلمقانی، محمود دولت آبادی، بیژن مفید و … بوده است. این تماشاخانه به عنوان تالاری ویژه اجرای نمایش‌نامه‌های ایرانی تعریف شد و هرچند در بخشی از تاریخ فعالیت خود، میزبان اجرای نمایشنامه‌های خارجی هم بوده ولی همچنان به عنوان نماد تئاتر ملی کشورمان به شمار می‌رود. تالاری که به گفته علی نصیریان، خشت خشت آن پر از برای بزرگان تئاتر کشورمان پر از خاطره است.

به دنبال تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج و ابراز نگرانی‌هایی درباره تهدید سازه تماشاخانه سنگلج که در فهرست میراث ملی ثبت شده است، محمد سپنجی ـ کارشناس مطلعِ حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی ـ در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تخلف رخ‌داده با تخریب ساختمان کناری این تماشاخانه و احتمال ساخت سازه‌ای جدید، اظهار کرد: محله سنگلج به خاطر وسعتی که داشته، در دو فاز تعیین حریم شده است؛ یک بار به تاریخ ۳۰ مردادماه ۱۳۹۵ که حریم یکپارچه ۱۳ اثر تعیین شد و بار دیگر در تاریخ اول مهرماه ۱۳۹۷ که حریم ۶ اثر را تعیین کردند. در اصل ۱۹ اثر این محله از جمله تماشاخانه سنگلج دارای حریم یکپارچه است که در دو نقشه، حدود آن مشحض شده است، و بر همین اساس تخریب و قصد برای ساخت و ساز در جوار تماشاخانه سنگلج، تخلف به شمار می‌آید.

او ادامه داد: قطعا نقشه تعیین حریم ۱۹ اثر تاریخی سنگلج مطابق روال وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به اطلاع ۱۷ دستگاه ذی‌مدخل از جمله شهرداری رسیده است، بنابراین حتی اگر از میراث فرهنگی استعلامی گرفته نشده باشد، شهرداری باید نقشه‌های تعیین حریم را در اختیار داشته باشد و نباید با صدور مجوز موافقت می‌کرد.

این کارشناس ثبت میراث تاریخی گفت: اگر برای ساخت سازه‌ای جدید و حتی تخریب ساختمان قبلی مجوزی داده شده است، باید از این پس طبق نقشه حریم رفتار شود و اگر از این بابت متحمل خسارت شده و یا می‌شوند باید امضاکنندۀ آن مجوز، این خسارت را پرداخت کند.

سپنجی با اشاره به اظهاراتی درباره اینکه «تخریب ساختمان مجاور تماشاخانه سنگلج بدون اطلاع میراث فرهنگی صورت گرفته است»، گفت: وقتی حریم سنگلج از سال ۱۳۹۷ تعیین و ابلاغ شده، چگونه ممکن است بی‌اطلاعی رخ داده باشد!؟ روی آن نقشه که احتمالا شهرداری هم در اختیار دارد، محدوده‌ها و حریم آثار مشخص شده است. هرچند ساختمانی که تخریب شده دیوار به دیوار تماشاخانه سنگلج بوده و مسأله فراتر از این حرف‌هاست.

او همچنین یادآور شد: سال ۱۳۹۸ دستورالعمل اجرایی تعیین حریم آثار ملی از سوی سازمان وقت میراث فرهنگی ابلاغ شده است، که براساس آن، زمانی که پرونده حریم یک اثر به اداره کل ثبت و حریم در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فرستاده می‌شود، هیچ ارگان و نهادی اجازه پاسخگویی به استعلام‌ها و یا صدور مجوز را ندارد تا زمانی که حریم آن اثر، مصوب و از سوی وزیر میراث فرهنگی ابلاغ شود. پس از آن می‌توانند طبق ضوابط مندرج درباره حریم اثر، اقدام کنند. از طرفی، طبق همین دستورالعمل اگر حریم اثر یا آثار مشخص نشده باشد، باید با توجه به ارتفاع اثر تاریخی، محدوده حریم را دو برابر ارتفاع درنظر گرفت و بر آن اساس اقدام کرد. چطور می‌شود از دستورالعملی که از سال ۱۳۹۸ ابلاغ شده است، اطلاعی نداشته باشند و آن را بهانه تخریب کنند؟

سپنجی تاکید کرد:‌ اکنون برای هر نوع ساخت‌وسازی در حریم محله و تماشاخانه سنگلج باید براساس نقشه حریم اقدام شود.

پریسا مقتدی ـ مدیر تماشاخانه سنگلج ـ چندی پیش درباره اتفاقی که در مجاور این تماشاخانه درحال وقوع بود، توضیح داد: اواخر سال گذشته مطلع شدیم این ساختمان تخلیه شده و قرار است نوسازی شود، نه اینکه تخریب شود. از همان موقع تماس‌هایی با آقای نادعلی ـ رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر ـ داشتیم و از طریق آقای نظری ـ مدیر کل هنرهای نمایشی ـ به وزیر ارشاد و وزارتخانه اطلاع داده و موضوع توسعه تماشاخانه سنگلج  پیگیری شد.

او ابراز تاسف کرده است که از حدود یک هفته قبل متوجه شده‌اند در ساختمان مجاور تماشاخانه به جای بازسازی، تخریب صورت می‌گیرد و در ادامه اظهاراتش که برای رسانه‌ها فرستاده شده، گفته است: حدود ۷ تا ۱۰ روز پیش متوجه شدیم که موضوع، نوسازی نیست و دارد تخریب صورت می‌گیرد. خیلی نگران شدیم. بحث الحاقی در این مرحله اولویت نبود تا اینکه از طریق مدیر کمیته هنر کمیسیون فرهنگی شورای شهر، مطلع شدیم که تلاش‌هایی شده و ارتباطاتی با شهردار محترم گرفته شده است.

پس از این توضیحات، کاظم نظری ـ مدیرکل هنرهای نمایشی ـ به برخی رسانه‌ها گفت که وزیر ارشاد در جریان تخریب ساختمان کناری تماشاخانه سنگلج قرار گرفته است و متوجه شدیم شهرداری تهران بدون هیچ‌گونه هماهنگی با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دست به این اقدام غیراصولی و غیرقانونی زده است.

وزارت میراث فرهنگی و معاونت میراث فرهنگی تهران هنوز درباره اتفاق رخ‌داده برای تماشاخانه سنگلج که قدیمی‌ترین سالن فعال در تئاتر تهران است و در سال ۱۳۸۸ به شماره ۲۷۴۶۹ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده، واکنشی نداشته است. ایسنا پیگیر است تا در این‌باره با مسئولان مربوطه گفت‌وگو داشته باشد.

تماشاخانه سنگلج در سال ۱۳۴۴ همزمان با برگزاری جشنواره نمایش‌های ایرانی در ضلع جنوبی پارک شهر  در حالی افتتاح شد که آن سال‌ها با تصمیم شورای تئاتر ـ به عنوان مجموعه تصمیم‌گیر ـ مقرر شد این مکان تنها به آثار ایرانی اختصاص یابد، اما از ابتدای دهه ۵۰ و رونق نداشتن تولیدات حرفه‌ای با محوریت نمایش‌های ایرانی، با نمایش «بازرس» به کارگردانی مرحوم عزت‌الله انتظامی میزبان آثار غیرایرانی هم شد.

طرح گسترش تماشاخانه سنگلج نیز از دهه ۹۰ مطرح و نامه درخواستی با امضای حدود ۴۰۰ هنرمند تئاتر به شهرداری تهران ارجاع داده شد تا ساختمان کناری «سنگلج» که یکی از ساختمان‌های اداره حقوقی شهرداری است، تغییر کاربری بدهد و به اهل تئاتر واگذار شود. اجرای این طرح در طول یک دهه مدام به تاخیر افتاد تا اینکه پریسا مقتدی، مدیر این تماشاخانه در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که به دلیل تغییرات اعضای شورای شهر، این طرح اجرایی نشده است. اکنون بنای تاریخی سنگلج نه تنها گسترش نیافته که ادامه حیات آن با احتمال ساخت و ساز جدید و با توجه به لرزش‌هایی که تن کهنه این تماشاخانه روزانه تجربه می‌کند، به مخاطره افتاده است.