کارگردان نمایش «مرثیه‌ای بر انسانیت» با ارایه توضیحاتی درباره روند شکل‌گیری این نمایش اعلام کرد که این اثر نمایشی برای گرفتن مجوز اجرا، مشکلاتی داشته است.

امیرمحمد کاردان که به تازگی اجرای نمایش «مرثیه‌ای بر انسانیت» را در تماشاخانه اهورا آغاز کرده، درباره شکل‌گیری متن این نمایش گفت: این نمایش برگرفته از یکی از داستان‌های ویلیام فاکنر و یکی از نمایشنامه‌های آلبر کامو است که ارتباطی با یکدیگر دارد. فاکنر رمانی دارد که در ادامه رمان «حریم» او نوشته شده و البته به عنوان یک رمان مستقل هم شناخته می‌شود. جالب است که بخش‌هایی از این رمان به صورت نمایشنامه نوشته شده و او توضیحات مبسوطی درباره شخصیت‌ها ارایه می‌دهد.

کاردان افزود: حدود سه سال بعد از نگارش این رمان، آلبر کامو، اقتباسی نمایشی از آن و در قالب نمایشنامه می‌نویسد که ترجمه هر دو کتاب در ایران وجود دارد و در کشور ما رمان فاکنر با عنوان «رکوییم برای یک راهبه» شناخته شده است.

او که برای اجرای این نمایش شخصا آن را ترجمه کرده است، اضافه کرد: آنچه من ترجمه کرده‌ام، تلفیقی از رمان فاکنر و نمایشنامه کامو است و طبیعتا یک بازنویسی هم انجام داده‌ام. البته یکسری تغییرات کوچک هم داشتیم در حد اضافه کردن دو سه دیالوگ.

کاردان درباره داستان این نمایش نیز توضیح داد: داستان درباره یک خانواده ثروتمند آمریکایی است که در دهه ۵۰ همزمان با رکود اقتصادی آمریکا، خدمتکاری سیاه پوست را به کار می‌گیرند و از همان پرده اول نمایش باخبر می‌شویم که این خدمتکار فرزند خردسال آنان را به قتل رسانده و به تدریج در طول داستان، انگیزه او را متوجه می‌شویم.

او درباره انتخاب این نمایشنامه به ایسنا گفت: این متن با دیگر آثار کامو تفاوت دارد و فضای رئال‌تری در آن وجود دارد و از فضای اگزیستانسیالیستی همیشگی او دور است. اما در عین حال همان پرسش‌های اخلاقی همیشگی او در این نمایشنامه هم وجود دارد و همچنان قضاوت را به عهده مخاطب می‌گذارد. تا جایی که خبر دارم، این نمایشنامه فقط یک بار آن هم در اوایل دهه ۸۰ در ایران اجرا شده است.

کاردان در ادامه توضیحاتی درباره روند صدور مجوز اجرای این نمایش ارایه کرد و افزود: ناچار شدیم نام نمایش را عوض کنیم و تغییراتی هم در شخصیت نمایشنامه ایجاد کردیم چراکه دوستان شورای نظارت معتقد بودند این نمایشنامه به این شکل در ایران قابل اجرا نیست. به هر حال و به ناچار تغییراتی لحاظ کردیم تا در ایران قابل اجرا باشد. البته همه تلاش‌مان را به کار بستیم تا این تغییرات، آسیب جدی به کار و به شخصیت‌ اصلی نمایش نزند.

او با ابراز تاسف از محدودیت‌های فعلی در زمینه اطلاع‌رسانی ادامه داد: در این شرایط، تبلیغات و اطلاع‌رسانی برای تئاتر کار سختی شده است. با این حال همه کوشش‌مان را می‌کنیم تا از تمام امکانات موجود برای اطلاع‌رسانی به تماشاگران استفاده کنیم.

کاردان در پایان از همراهی مدیریت تماشاخانه «اهورا» قدردانی کرد و گفت: خوشبختانه این سالن امکانات مورد نیاز ما را داشت و برای این اجرا همکاری‌های خوبی با ما انجام دادند.

نمایش «مرثیه‌ای بر انسانیت» با ترجمه، تهیه‌کنندگی و کارگردانی امیر محمد کاردان از ۲۷ شهریور تا ۱۴ مهر روی صحنه است.

این نمایش با بازی متینا باقری، نعیم ‌بختیاری، امیرحسین جعفری، غزل دلف، بهنام عموخلیلی، علیرضا ولدخانی، محسن کروبی  در تماشاخانه اهورا هر شب ساعت ۲۱ و به مدت ۹۰ دقیقه روی صحنه می‌رود.

ستاره پسیانی تاکید کرد که پدرش برای سفری شخصی به خارج از کشور رفته و سفر او برای درمان نبوده است.

حسن پارسائی

نگاه نو به نمایشنامه های  برجسته  کلاسیک  و ارائه متن و اجرایی اندیشمندانه  و خلاقانه، که  بخشی از آن عملأ  برآیند  بازخوردی تر کردن داده ها  و داشته های نمایشامه اصلی  و بخشی هم به  کمک انضمامی کردن  محتوای اجرا با  شرایط  جامعه انجام می شود، معمولأ عامل مهم و مؤثری است برای آن که  اجرای  نمایشی با  شاکله  و ساختاری امروزی  شکل بگیرد  و اجرایش هم همانند  یک ضروت  و الزام  هنری  و  اجتماعی جلوه نماید، طوری که  حتا در مواردی  تئاتر ایران را یک گام به جلو ببرد.

نمایش”فریز مکبث  فریز” به نویسندگی “شهرام احمدزاده” و طراحی و کارگردانی ” آرش دادگر” که هم اکنون  در سالن “سمندریان” از مجموعه سالن های ایرانشهر اجرا می شود، در رابطه با موارد  فوق اجرایی  شاخص  و بارز است. این نمایش با دیالوگ ” پیش نیاز” معین و زیبایی آغاز می شود: ” آدم ها با رؤیا زندگی می کنند”؛ این دیالوگ یک سویه  را خود ” آرش دادگر” به عنوان   بازیگر در جلو صحنه خطاب به تماشاگران بیان می کند و تأثیر آن چنان است که تماشاگران بلافاصله خود را برای دیدن اجرای متفاوتی از نمایشنامه ” مکبث” اثر ” ویلیام شکسپیر” که توسط ” شهرام احمد زاده”  نوشته  شده ، آماده می‌کنند: اثری که طراحی  و اقتباس اولیه اش خلاقیت ذهن”شهرام احمدزاده” را هم آشکار می کند.

حوادث نمایشنامه اصلی در این مکبث از تقدم  و  تاخر اولیه بدر آمده اند  و تحت الشعاع  نگاه  و اجرای  جدید  به  شیوه خلاقانه‌ای  و به کمک   روایت‌های ” پس  و پیش انتخابی” شکل  می‌گیرند و البته از لباس  و  چهره‌پردازی، دکور و تاریخ‌نگاری ضمنی اثر اولیه خبری نیست: بازیگران  لباس‌های امروزی به تن دارند  و با چهره‌های  بدون  روتوش یا تغییر  وارد  نمایش شده‌اند؛ این ترفند به  تناسب آن  که خود محتوای متن هم درقالب “تحلیل و نمایش” ارائه شده، در نظر گرفته  شده است: پس تماشاگران هنگام  تماشای این نمایش با تحلیل حوادث و مخصوصا  تحلیل شخصیت ” مکبث ” هم از زبان بازیگران  دیگر، روبه رو هستند؛ باید  یادآور شد  در کنار این تحلیل ها  و  انتقادهای خود پرسوناژها، یک تحلیل اجتماعی ضمنی هم  وجود دارد  که  به طور همزمان نمایش را با حوادث اجتماعی زمان اجرای آن پیوند زده است  و در نتیجه،اجرا را کاملأ تاویل دار ، نشانه‌ای و نشانه‌مند کرده است.

نمایش برجستگی‌ها  و  ویژگی‌های  دیگری  نیز  دارد ؛ از جمله آن که افزون بر “فلش بک های” مربوط  به  حوادث  و  محتوای اثر، از ” فلش فورواردها ” هم استفاده  شده  است: کارگردان، یعنی”آرش دادگر” با بهره گیری از حرکت جمعی بازیگران به صورت “حرکت آهسته به عقب” (اسلوموشن)،

آن را به ” فلش بک”  تبدیل  می کند؛ این میزانسن  و حرکت  تأویل دار، از زیبائی و جذابیت دراماتیکی ویژه ای برخوردار است و کاربرد آن اساسا سینمایی است.

سوارکار سیاهپوشی که یک بازیگر نقش آن  را ایفا  می کند، در دایره  محیطی  و  بسته  صحنه می تازد  و  راهی  برای حصول به رهایی ندارد: او در دایره بسته ، محتوم و جابرانه سرنوشت می ماند؛ این سوار سیاهپوش  تمثیلی  از  وضعیت مردمان  پیرامون  مکبث  و حتا  پرتره  متحرک  و  تلویحی آشکاری از وضعیت تنگنایی خود مکبث است.

زبان اجرا، زبان نمایش  و  دراماتیزه کردن محتوا، مفاهیم و وضعیت است: پارچه ای قرمز  روی ” لیدی مکبث” فرو می‌افتد که به مثابه  مرگ اوست . مکبث ، درمانده و ناتوان  در “جدالی درونی” با روح و روان خویش و در “جدالی بیرونی”

با آنچه که جابرانه در قالب سرنوشتی از پیش تعیین شده  بر او تحمیل شده به طور همزمان درمانده، ناتوان و نیز  طاغی وعصیانگر است.

از ترفند هنرمندانه ” ایستایی نسبتا مدت‌دار گروه معینی از بازیگران و حرکت همزمان بازیگران دیگر صحنه  به طور همزمان” نیز استفاده شده  که تأثیر  روی “بخش حرکت دار” را مضاعف نموده است.

در اجرا هردو “نور معمولی و نور موضعی” کارکرد وکاربرد پیدا کرده اند. میزانسن های محدود یک  یا دو نفره بازیگران  و نیز میزانسن های گروهی آنان  همگی به رغم  زیاد بودن بازیگران و  شلوغی صحنه ، هوشمندانه و هنرمندانه انتخاب ، شکل دهی و میزان دهی شده اند ، طوری که  عملأ در این نمایش خاص  تأکید  روی  طراحی صحنه  را هم به  اثبات رسانده اند.

بازی های درخشان، هنرمندانه  و بیادماندنی “حسام منظور”، “عبدالرضا نصاری”،  “صدف استهبدی”، “یعقوب صباحی”، “فرید قبادی” و…بقیه  بازیگران که  به علت نبودن  بروشور  نمی توان به آن ها اشاره  نمود، مایه زیبائی  و شکوه صحنه نمایش شده‌اند.

نمایش صرفأ نشان دهنده موقعیت و سرنوشت پرسوناژها نیست ، بلکه شامل تأویل و تفسیر همزمان موجودیتشان و شرایط  اجتماعی و سیاسی دوران زندگی آنان  نیز هست ؛ کلیت اجرا قرینه و اساسأ  تمثیل فراگیر و عینیت داری هم از وضعیت جامعه و داعیه های حاکمان  و حکومت مداری آنان رابه نمایش می گذارد: همین ها اجرا را تأویل زا و واجد داده های زیبای شناختی هنرمندانه ای نیزکرده است، که ریشه در ابتکار نویسنده، توانمندی  بازیگران  و خلاقیت انکارناپذیر ” آرش دادگر” دارد.

در کنار همه  زیبائی های این اجرا  باید  به عنوان  نامناسب نمایش ( فریز مکبث  فریز)  اشاره نمود  که بیرون  از سالن پرسوناژ مکبث را “هجو شده”  معرفی می کند: این عنوان با محتوا و حتا با ژانر نمایش هیچ تناسبی ندارد و بیشتر مناسب اجرای” یک هجویه یا کمدی” است. مضافأ این که درجاهایی  به تناسب شیوه بدیع و ابتکاری اجرا می شد با تاباندن باریکه ای نور قرمز بربدن “مکبث” ،موقعیت و کاراکتر او را تأویل دارتر و دراماتیک تر نمود.

با صرف نظر از این کاستی اندک، در کل  باید  گفت  نمایش ” فریزمکبث فریز”به کارگردانی هنرمندانه و خلاقانه ” آرش دادگر”به سبب داشته های ساختاری ومحتوائی زیبا،دراماتیک و جسورانه اش  جزو ” تئاتر آوانگارد”  محسوب می شود و عملأ به کالبد تئاتر سرد و نیمه جان فعلی ایران، جان دوباره ای بخشیده است.

قطب الدین صادقی با تاکید بر ضرورت فرهنگ و هنر در جامعه کنونی تصریح کرد: فرهنگ در هر شرایط و وضعیتی حتی در بحران‌های‌ اجتماعی ضرورت دارد چرا که همین فرهنگ و هنر خاصه تئاتر است که تکیه گاه روحی جامعه محسوب می‌شود.