مرگ گاهی ریحان می‌چیند…

بنیاد اکبر رادی، درگذشت فردوس کاویانی را تسلیت گفت و جان‌بخشی او به شخصیت‌های نمایشنامه‌هایی چون «پلکان»، «آهسته با گل سرخ»، «هاملت با سالاد فصل»، «شب روی سنگفرش خیس» و «تانگوی تخم مرغ داغ» ماندگار دانست.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، بنیاد اکبر رادی، به مناسبت درگذشت زنده‌یاد فردوس کاویانی، بازیگر توانا و خاطره‌ساز تئاتر، سینما و تلویزیون، پیام تسلیت منتشر کرد.

در این پیام آمده است:

«فردوس کاویانی به ابدیت پیوست. هنرمندی که سال‌های زیادی، صحنه‌های تئاتر و قاب‌های سینما و تلویزیون ایران را مزین کرده بود و نیز چند شخصیت دیدنی از نمایشنامه‌هایی چون «پلکان»، «آهسته با گل سرخ»، «هاملت با سالاد فصل»، «شب روی سنگفرش خیس» و «تانگوی تخم مرغ داغِ» استاد اکبر رادی را در صحنه جان بخشیده بود. بنیاد اکبر رادی، پرواز ابدی این بازیگر وارسته را به خانواده‌ محترمش و هم‌چنین جامعه‌ هنری و دوست‌داران او تسلیت می‌گوید و به روانش درود می‌فرستد.»

برگزاری جلسه هیات مدیره انجمن موسیقی تئاتر

جلسه  هیات مدیره  انجمن صنفی سراسری موسیقی تئاتر در تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۲ ساعت ۳ الی ۶ عصر در طبقه دوم عمارت تئاتر تشکیل شد.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، در این جلسه هیات مدیره هماهنگی‌های لازم برای تمرین و اجرای کنسرت دوم موسیقی تئاتر را بررسی و برنامه ریزی کرده ، همچنین هیات مدیره برنامه‌ریزی برای برگزاری اولین کنسرت موسیقی تئاتر کودک را آغاز کرد.

در این جلسه آقایان سعید ذهنی ، شروین عباسی ، ریچارد عیسی پور و فرشاد فزونی حاضر بودند .

بهسازی ساختار اداری خانه تئاتر

عملکرد ساختار اداری خانه تئاتر برای سهولت کار و رضایت اعضا بهسازی می‌شود.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر، در جلسه هیات مدیره خانه تئاتر، مسائل مربوط به خانه بررسی و توسط هیات مدیره درباره آنها تصمیم‌گیری شد. متن صورت جلسه به شرح زیر است:

 

پنجاه و چهارمین جلسه هیات مدیره روز شنیه ۰۸/۰۷/۱۴۰۲ ساعت ۱۰:۰۵ در ساختمان سمیه باحضور خانم: هماجدیکارو آقایان : ایرج راد، محمد بهرامی ، مجید قناد،مقصود نعیمی ذاکر،مهدی قلعه و شهرام احمدزاده تشکیل و مواردزیر مورد بررسی قرار گرفت:

  • خانم مریم کاظمی (بدون اطلاع قبلی) ، رویا تیموریان (با اطلاع قبلی )، آقایان اصغر همت (غایب بدون اطلاع قبلی )،

کاظم هژیرآزاد (بدون اطلاع قبلی)، غایب بودند.

 

  1. گزارش آقای قلعه و راد درمورد حمایت آقای کریمی، همکاری آقای اشخاصی و عدم همکاری آقای امینی در صندوق ارائه شد.
  2. گزارش آقای قلعه در مورد انتخابات کانون کارگردانان و انجمن عکاسان تاتر به هیات مدیره داده شد.
  3. نامه کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان خانه تئاتر قرائت شد.
  4. تقاضای بررسی مجدد اعضای فعال و اعضای واقعی انجمن ها مطرح و رسیدگی به این موضوع توسط بازرس خانه مورد تایید قرار گرفت.
  5. برخورد قانونی (طبق اساسنامه) با افرادی که گزارش فعالیت نداده‌اند و حق عضویت پرداخت نکرده‌اند. البته مقرر شد به جای لغو عضویت تعلیق شوند، در سال جدید هم با پرداخت حق عضویت همان سال قبل و جریمه می‌توانند به شرایط عادی عضویت برگردند.
  6. نامه انجمن منتقدان، نویسندگان در مورد مسابقه مطبوعات قرائت شد، مقررشد خانه و انجمن برای تامین مالی اقدامات لازم را انجام دهند.
  7. برای تامین مالی درخواست انجمن‌ها مقرر شد در فصل پائیز، هر انجمن برنامه‌های سال بعد خود را به هیات مدیره مرکزی تحویل نماید.
  8. مقررشد مالیات خانه تئاتر به اداره مالیات پرداخت شود.
  9. مشکلات اعضادر مورد عدم رضایت از عملکرد ساختار اداری خانه بررسی و مقرر شد که مدیرعامل خانه تئاتر  اقدامات لازم را  انجام بدهند.
  10. آقای راد به مشکلات امور ساختمان اشاره کردند که مقرر شد، مدیرعامل  اقدامات لازم را انجام دهند.
  11. نامه مسئول نگهداری آتش نشانی خانه به دلیل عدم داشتن سربرگ یا ادرس مشخص قرائت شد و مقررگردید که به صورت شفاف روی سربرگ شرکت نامه مجددا به خانه تئاتر تحویل و وظایف مسوول نگهداری نیز مشخص گردد.
  12. نامه استاد جمشید ملک‌پور در مورد نشست کانون کارگردانان مطرح شده بود قرائت شد و مقررشد که نامه به کانون کارگردانان ارسال و جواب دریافت گردد.
  13. آقای بهرامی در مورد آبپاش آتش نشانی سالن استاد جوانمرد در صورت گرمایش در فصل زمستان و روشن شدن پروژکتورها اخطار دادند.
  14. مقررشد با پیگیری آقای نعیمی ذاکر با وزارت نیرو و سازمان آب و فاضلاب ،هزینه های خانه با کد مراکز فرهنگی محاسبه شود .

جلسه در ساعت ۱۴:۳۰ به پایان رسید.

پیام کانون نمایش‌نامه‌نویسان به مناسبت زادروز استاد اکبر رادی

به مناسبت فرارسیدن هشتادوچهارمین زادروز استاد اکبر رادی (روز دهم مهرماه ۱۴۰۲) کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایرانمتن پیامی را منتشر کرد.

 

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر به نقل از روابط عمومی کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران، متن پیامی که این بنیاد به مناسبت هشتادوچهارمین زادروز استاد اکبر رادی نوشته و منتشرکرده، به شرح زیر است:

ما زنده به آن‌یم که آرام نگیریم / موج‌یم که آسودگی ما عدم ماست

آری اینک شاهد هشتادوچهارمین زادروز استاد اکبر رادی هستیم؛ همو که در طول حیات پربارش فقط بیست‌و‌پنج نمایش‌نامه نوشت، نه فیلم‌نامه‌نویسی و سریال‌نویسی سینما و جعبه‌ی جادویی وسوسه‌اش کرد و نه با جریان‌های موسمی پیوند داشت. او صریح‌الهجه و بدون هیچ تزویری در جامعه حضور داشت و می‌کوشید با آثار ادبیات نمایشی، مقالات، نقدها و یادداشت‌ها و صراحت کلام و کلمات‌َش، با مخاطبان خود سخن بگوید. کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران زادروز استاد اکبر رادی، این روز فرخنده را به همه‌ی علاقه‌مندان و دوست‌داران‌َش تهنیت می‌گوید و در این روز برای مردم ایران آرزوی سربلندی، سعادت و سلامتی مدام دارد. این کانون امیدوار است سیاهی و تلخی یک سال اخیر برای همیشه از این مُلک رخت بربندد و آبادانی و آسایش در همه‌ی عرصه‌ها به مردم و جامعه‌ی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بازگردد.

نمایشی درباره تنهایی آدم‌ها

مرتضی فروزان‌فر که این روزها نمایش «کانال» را اجرا می‌کند، گفت: در این نمایش دنبال قهرمان نبودیم بلکه می‌خواستیم تنهایی آدم‌ها را نشان بدهیم.

این کارگردان تئاتر توضیحاتی درباره ویژگی‌های نمایش خود ارایه کرد و به انتقاد از عملکرد برخی سالن‌های تئاتر پرداخت.

فروزان‌فر که خود نگارش متن این نمایش را بر عهده داشته، درباره محتوای آن گفت: نمایش ما درباره تنهایی آدم‌هاست؛ کسانی که گویی سخنان‌شان شنیده نمی‌شود و همه تلاش خود را به کار می‌گیرند تا دیگران صدای آنها را بشنوند. آدم‌های نمایش ما در ساختمانی گیر افتاده‌اند و از راه کانال کولر با مردمان جهانی دیگر در ارتباط هستند و تماشاگر به مرور متوجه می‌شود که آنها مردگان هستند و …

او ادامه داد: کانسپت نمایش ما تنهایی و ترس است و در داستان ما قهرمانی وجود ندارد بلکه برچسب ترسو بودن بر پیشانی همه شخصیت‌ها خورده است. در این نمایش ۹ تک‌گویی (مونولوگ) داریم و بازیگر رو به بازیگر دیگری سخن می‌گوید که ما تصویرش را نمی‌بینیم و فقط صدایش را می‌شنویم.

فروزان‌فر با بیان اینکه بیشتر گرایشش به کارهای فرم بوده است، با ابراز تاسف از بی‌توجهی به این هنر در ایران افزود: متاسفانه تئاتر فیزیکال در کشور ما بد جا افتاده است و حالا افراد بسیاری مدعی کریو گراف بودن (طراح حرکت و فرم) هستند. در حالیکه چند متخصص انگشت شمار در این زمینه داریم.

او ادامه داد: از سوی دیگر متاسفانه تئاتر ما همچنان به فرم‌های قبلی خود پایبند است و ما از تئاتر روز جهان بی‌اطلاعیم و هنوز به فرم‌های کلیشه‌ای سابق چسبیده‌ایم و همچنان این پرسش برایم مطرح است که ما کی به دنبال کارهای تازه می‌رویم و صرفا به آوردن چند چهره شناخته شده اکتفا نمی‌کنیم. در جهان، تئاتر، بیشتر هنری است برای دیدن ولی در کشور ما گویی بیشتر هنری است برای شنیدن.

فروزان‌فر با تاکید بر اینکه دنبال بازیگر چهره نبوده است، ادامه داد: ترجیح دادم نمایشم گیشه‌پسند نباشد ولی در عوض به تئاتر روز جهان نزدیک باشد. به همین دلیل بازیگر چهره نداریم. بازیگران ما کسانی هستند که شاید چندان به حرکات فرم تسلط نداشته باشند ولی پذیرای فرم‌های سخت هستند.

او در گفت‌و‌گو با ایسنا با انتقاد از شیوه ارایه سالن‌های دولتی به گروه‌های نمایشی افزود:  کسانی که سالن دولتی دارند، بیشتر از کسانی حمایت می‌کنند که فروش نمایش‌هایشان تضمین شده است. اما از کجا می‌دانند که نمایشی مانند نمایش ما فروش خوبی نخواهد داشت، شاید اگر ما اجاره سالن نداشتیم، می‌توانستیم برای خود نمایش بیشتر هزینه کنیم تا کارمان کیفیت بالاتر و به تبع آن فروشی بیشتر داشته باشد. در این شرایط اقتصادی، حتی اجرای یک نمایش ساده با بیشترین صرفه‌جویی هم برای یک گروه جوان، کاری است پر هزینه. تا کی دانشجویان تئاتر باید پشت در سالن‌های دولتی منتظر بماند تا این سالن‌ها پول دربیاورند؟! جوانان امروزی باید از کجا شروع کنند، کسی از شکم مادر خود با سابقه کار زاییده نمی‌شود و باید جایی شروع به کار کند ولی در سالن‌های دولتی، این فرصت، به اغلب گروه‌های جوان داده نمی‌شود. ضمن اینکه برخی از افراد با رانت در این سالنها نوبت اجرا می‌گیرند و همه اینها غم‌انگیز است.

او در عین حال خاطرنشان کرد: با وجود همه این سختی‌ها، من کار کردن را ترجیح می‌دهم چون حالم تنها با کار کردن خوب است و تنها در این صورت است که احساس زنده بودن دارم.

نمایش «کانال» از روز چهارشنبه پنجم مهرماه در سالن شماره یک تماشاخانه ارغوان هر شب ساعت ۱۹ اجرای خود را آغاز کرده و شهرزاد ‌بیانی، لیلا ‌شاهی، محمدجواد ‌عارف ‌اصیل، سجاد ‌حیدریه، علیرضا ‌اتابکی، امیرحسین ‌شیشه ‌گران، حامد ‌لطفی، امید ‌محمدی، حمید ‌صالحی و مرتضی ‌فروزان ‌فر بازیگرانی هستند که در این نمایش ایفای نقش می کنند.

تشییع زنده‌یاد فردوس کاویانی از خانه هنرمندان

پیکر فردوس کاویانی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون از مقابل خانه هنرمندان ایران بدرقه خواهد شد.

 

به گزارش گروه خبر خانه تئاتر، مراسم بدرقه با پیکر مرحوم فردوس کاویانی کارگردان و بازیگر پیشکسوت تئاتر و سینمای ایران روز سه شنبه مورخ ۱۱ مهرماه ۱۴۰۲ و از ساعت ۹ صبح در مقابل خانه هنرمندان ایران برگزار خواهد شد.

همچنین مراسم تدفین این هنرمند فقید در آرامستان قصر فیروزه تهران برپا خواهد شد.

 

فردوس کاویانی کارگردان و بازیگر پیشکسوت تئاتر ایران ۹ مهر ماه در منزل اش دار فانی را وداع گفت.

فردوس کاویانی ۳ مهر ماه ۱۳۲۰ در کرمان متولد شد و در ماه تولدش درگذشت.

 

این هنرمند در سال های اخیر با بیماری پارکینسون دست و پنجه نرم می کرد.

 

او با سریالی چون «همسران» به شهرت رسید و در سریال های چون «مش خیرالله صندوقچه اسرار»، «محله بهداشت»، «همسران»،« محله برو و بیا»، «آژانس دوستی» و … به ایفای نقش پرداخت.

 

او در فیلم‌های چون «اجاره نشین ها»،« سگ کشی»،« نارنجی پوش »، «میکس» ، «کلانتری غیرانتفاعی»،«بانو»، «ساوالان»،« هامون»، «در مسیر تندباد»، «همه دختران من » و….هم بازی کرده است.

بازیگری که کسی از او بدی به خاطر ندارد

 

 

اردیبهشت سال ۱۳۹۶ بود؛ چهاردهمین «شب بازیگر» و قرار بود از یک پیشکسوت عرصه بازیگری تجلیل شود. نامش را خواندند: فردوس کاویانی. حاضران در سالن اصلی تئاتر شهر به احترام این بازیگر قدیمی که مدت‌ها بود در هیچ محفل هنری حاضر نمی‌شد، ایستادند و تشویقش کردند اما او هرچه به سِن نزدیک‌تر می‌شد تعجب و تأثر همکارانش از دیدن چهره رنجور او بیشتر می‌شد. خیلی از آن‌ها همان شب فهمیدند که کاویانی مبتلا به پارکینسون شده؛ بیماری‌ای که سرانجام پس از چند سال خانه‌نشینی او را راهی سفر ابدی کرد.

 

خیلی‌ها از شنیدن خبر درگذشت فردوس کاویانی که شب گذشته، نهم مهرماه و پنج روز پس از سالروز تولد ۸۲ سالگی‌اش از دنیا رفت، غمگین شدند بخصوص آنکه در پنج، شش سال گذشته به توصیه پزشکان حتی امکان برقراری تماس تلفنی یا دیدار حضوری برای همکارانش مهیا نمی‌شد چرا که برای بهبود حالش بهتر بود از هر هیجانی دور باشد.

 

تا پیش از سال ۱۳۹۶ و مراسم «شب بازیگر» ، فردوس کاویانی در ذهن خیلی از همکاران و دوستدارانش بازیگری بود که صرفا از عرصه بازیگری دور شده اما در آن شب اردیبهشتی کاهش وزن قابل توجه و ضعف جسمانی چهره دیگری از زندگی آن روزهای او را نشان داد. کاویانی در آن مراسم نتوانست صحبت کند و فقط در یک جمله کوتاه گفت: «امروز خیلی خوشحالم.»

 

یک سال بعد در جشن نوروزگان خانه تئاتر ۱۲  هنرمند باسابقه همچون همچون فردوس کاویانی، صدیقه کیان‌فر، ژاله علو، شمسی فضل‌اللهی، داریوش اسدزاده، پری صابری، سعید پورصمیمی، توران مهرزاد، اسماعیل خلج، شهلا ریاحی و آزیتا لاچینی تقدیر شدند ولی کاویانی دیگر شرایط مساعدی برای حضور نداشت. حتی در سال ۱۳۹۸ هم که مراسم دیگری این بار در خانه سینما برای تقدیر از او برگزار شد فردوس کاویانی به دلیل شرایط خاص‌اش نتوانست به سالن مملو از جمعیت «سیف‌الله داد» خانه سینما برود. در آن شب هنرمندانی همچون مسعود جعفری‌جوزانی، حمید جبلی، حسن فتحی، علیرضا خمسه، فاطمه معتمد آریا، صدرالدین زاهد، مهرانه مهین‌ترابی و نیز داریوش مهرجویی (ویدیویی) درباره این بازیگر صحبت کردند.

 

و به این ترتیب بجز چند پیام تصویری کوتاه که در همان خانه سینما یا یک برنامه تلویزیونی از کاویانی پخش شد، دیگر از این بازیگر خبر چندانی نبود؛ در صورتی که او پیش از حاد شدن حال و احوالش – در یکی دو سال اخیر – به مطالعه و روخوانی دوباره سناریوهای قدیمی مشغول بود و دوست داشت شرایطی هم برای کار داشته باشد اما بیماری فرصتی به او نداد.

 

فردوس کاویانی در طول بیش از نیم قرن فعالیت هنری آثاری به‌یادماندنی را در تئاتر، سینما و تلویزیون به یادگار گذاشته است.

 

او سال‌ها قبل در گفت‌وگویی که در آرشیو موزه سینما نگه‌داری می‌شود درباره شروع کارش گفته بود، وقتی ششم دبستان بود با تئاترهایی که گاهی در مدرسه می‌دید به تئاتر علاقه‌مند شد و شوق تئاتر او را به تهران کشاند.

 

او تعریف کرده بود:‌ «کلاس پنجم دبستان که بودم (گروه) تئاتری از تهران به مدرسه ما آمده بود و آنجا اجرا می‌کردند. من آنقدر دوست داشتم این کار را ببینم که به فرّاش مدرسه گفتم هر شب می‌خواهم تئاتر را ببینم. او هم گفت که به جای آن هر شب باید سالن را جارو کنم. قبول کردم و ۱۳ شب تئاتر می‌دیدم و فردا صبحش سالن را جارو می‌کردم. عجیب آنجا بود که من این نمایش را کامل حفظ شدم و بعدها آن را کارگردانی کردم. در واقع این نقطه شروع من برای علاقه به بازیگری و تئاتر بود.»

 

او در طول دوران کاری خود در نمایش‌هایی همچون بالماسکه دزدان، سلطان مار، سهراب و اسب و سنجاقک، آهسته با گل سرخ، مرگ تصادفی یک آنارشیست (کارگردان) و شهر قصه بازی کرده و یکی از آخرین تجربه‌های حضورش روی صحنه هم به نمایش تانگوی تخم مرغ داغ به کارگردانی هادی مرزبان در سال ۱۳۹۳ برمی‌گردد.

 

فردوس کاویانی حضور پررنگ‌تری در عرصه سینما داشت و کارش را اولین بار در سال ۱۳۴۹ با فیلم تجاوز به کارگردانی حمید مصداقی شروع کرد و بعدها با کارگردانان بنامی مانند بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی همکاری داشت. او طی فعالیتش در سینما در فیلم‌های برجسته‌ای همچون اجاره‌نشین‌ها، هامون، بانو، میکس و نارنجی‌پوش از آثار داریوش مهرجویی، سگ‌کشی از بهرام بیضایی، جایی برای زندگی به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا و ساوالان به کارگردانی یداللّه صمدی نقش‌آفرینی کرد.

 

او در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ علاوه‌بر سینما در تلویزیون نیز حضور فعالی داشت که از جمله مشهورترین نقش‌آفرینی‌های او در تلویزیون، بازی در مجموعه‌های تلویزیونی محبوبی مانند محله برو بیا، محله بهداشت، همسران و آژانس دوستی بوده‌است.

احمد آقالو بازیگر غریبی بود

رضا کیانیان معتقد بود تمام درگیری‌های احمد آقالو با جهان، از حضور همیشگی‌اش بود.

امروز، نهم مهر ماه سالروز تولد احمد آقالوست. بازیگری که اگر با فرشته مرگ همراه نشده بود، باید ۷۴ شمع را بر کیک تولدش خاموش می‌کرد.

او اما آذر سال ۸۷ در حالیکه ۵۹ سال سن داشت، از دنیا رفت.

آن زمان هنرمندان بسیاری درباره او گفتند و نوشتند، بسیاری از همکاران و دوستانش هم از توانمندی‌های او گفتند و هم ویژگی‌های انسانی‌اش را ستودند.
رضا کیانیان نیز به انگیزه چهلمین روز درگذشت او و به درخواست ایسنا یادداشتی برایمان نوشت که امروز دوباره آن را با هم می‌خوانیم.

این دو بازیگر در نمایش‌هایی مانند «ازدواج آقای می سی سی پی» به کارگردانی حمید سمندریان، «یادگار سال‌های شن» اثر علی رفیعی و فیلم‌هایی مانند «گاهی به آسمان نگاه کن»، «پاداش» و مجموعه تلویزیونی «یک مشت پر عقاب» به کارگردانی اصغر هاشمی و … با یکدیگر بازی کرده بودند. آنان هر دو در مقطعی، در آموزشگاه استادشان، حمید سمندریان نیز به تدریس بازیگری پرداخته بودند.

یادداشت کیانیان درباره بخشی از درگیری‌های ذهنی بازیگری مانند آقالو است که شاید کمتر درباره آن صحبت شده باشد و به همین جهت، بازخوانی آن در روز تولد این هنرمند خالی از لطف نیست.

این یادداشت را با هم می‌خوانیم:

«غریب آشنا
گفت: در دلم آسمانی است با ابرها و کهکشانی غریب
در خود غریبه‌تر که می‌شوم
بارانی می‌بارد چنان
که همه ‌آب‌های عالم خیس می‌شود.

احمد آقالو بازیگر غریبی بود. هم غریب بود به معنای آنکه کشف نشد و شناخته نشد و رفت هم غریب بود چون جهانی داشت که برای ما غریبه بود شاید به همین علت هم شناخته نشد. او پر از آرمان‌هایی بود که با جهان موجود ناسازگار بود. شاید به ‌خاطر همین غریبگی، این جهان را تاب نیاورد. می‌گویند: در «آن» جهان کسی غریبه نیست. من هم باور دارم. احمد در«این» جهان، گوشه خودش را دوست‌تر داشت. همه ما گوشه‌ای داریم که موقع بیزاری از همه‌چیز به آن پناه می‌بریم. اما احمد گاهی از گوشه خودش به این جهان پناه می‌آورد، اما سرخورده‌تر به گوشه‌اش بر می‌گشت.
گاهی به این جهان می‌آمد. به امید این‌که جهان، بهتر شده باشد، اما جهان، بهتر نشده بود. این پرسش همیشگی ماست که آیا جهان می‌تواند بهتر باشد. می‌تواند مهربان‌تر باشد. یا مهربانی همین است که هست؟
کیهان ملکی زنگ زد، گریه می‌کرد، تسلیت می‌گفت. خبر احمد او را آشفته کرده بود. با هم حرف زدیم. بعد با گریه می‌خندید. نه به ناپایداری جهان به ناپایداری انسان می‌خندید. چراما می‌خندیم؟ چرا ما گریه می‌کنیم؟ و چرا گاهی خنده و گریه با هم می‌آیند؟ با هم می‌روند. ماسک‌های خنده و گریه را به یاد آوردم.
ماسک‌هایی که علامت دنیای نمایش هستند. دنیایی که احمد و کیهان و من از اهالی همان دنیاییم. ما برای خندان و گریاندن خلق شده‌ایم که دیگران را، تماشاگران‌مان را بخندانیم و بگریانیم. اما خودمان بیشتر از تماشاگران‌مان می‌خندیم و گریه می‌کنیم. تا ما نتوانیم بخندیم و گریه کنیم نمی‌توانیم دیگران را به خنده و گریه واداریم.

داستان آن دلقک را شنیده‌اید که درحال خنداندن مردم در دل می‌گریست؟
تکلیف ما با جهان روشن نیست. تکلیف همه آدمیان با جهان روشن نیست. برای همین همه آدمیان به تماشای ما می‌آیند تا تکلیف‌شان روشن شود! یا این‌که تکلیف‌شان رافراموش کنند! برای همین‌ هم به ما می‌گویند شما در برابر جامعه متعهدید. شما موظفید شما مکلفید. می‌خواهند از شر وظیفه و تکلیف خودشان در برابر جهان خلاص شوند. دیگران تکلیفشان را به دوش ما می‌اندازند غافل از این‌که ما هرگز نتوانستیم تکلیف خودمان را روشن کنیم. چه برسد به تکلیف جامعه.
ما با جهان، آمیزشی همیشگی داریم؛ جنگی همیشگی صلحی همیشگی و حضوری همیشگی. تمام درگیری‌های احمد با جهان از حضور همیشگی‌اش بود. جنگ و صلح او با جهان از بودنش بود. نمی‌توانست با جهان کنار بیاید نمی‌توانست مغلوب شود اما مرگ همه را مغلوب می‌کند. مرگ بخش پررنگی از جهان است.
حامد بهداد تلفن زد، تسلیت گفت. غمگین و آشفته بود. گفت فقط تو به ذهنم رسیدی وخیلی زود خداحافظی کرد. گفت ناراحت است از این‌که احمد را قبل از مرگ ندیده است.
اما همه ما احمد را قبل از مرگ دیده بودیم. او یک بازیگر بود. بازیگر برای دیده شدن است. بازیگر را نمی‌توان ندید. اگر بازیگری دیده نمی‌شود، باید به بازیگری‌اش شک کرد. احمد هم دیده می‌شد. هم شنیده می‌شد. برای همین بازیگر بود. درحالی که مریض بود، درحالی‌که سرطانش را با خود داشت، بازی می‌کرد. آخرین کارش یک فیلم خنده‌آور و یک نقش خنده‌آور بود. در فیلم «پاداش» کمال تبریزی که هنوز اکران نشده است. مصداق قصه همان دلقک بود درد داشت ولی می‌خنداند.
آیا بازیگران می‌میرند؟ آیا هنرمندان می‌میرند؟ آثار هنرمندان پس از مرگ‌شان زنده‌اند و با مردم ارتباط دارند. اما آثار بازیگران در قالب خودشان جاودانی می‌شوند. می‌توان شعر را خواند و شاعر را ندید.
می‌توان نقاشی را تماشا کرد و نقاش را ندید. اما نمی‌شود بازی را بدون بازیگرش دید. بازیگران نمی‌میرند چون بارها زندگی کرده‌اند و بارها روی صحنه و یا جلوی دوربین مرده‌اند. مردم به زندگی و مرگ بازیگران عادت کرده‌اند.
بازیگران بیشتر از دیگران مشق زندگی و مرگ کرده‌اند. با زندگی و مرگ آشناترند. بارها در نمایش می‌میرند، یک‌بار هم در زندگی.
احمد با درد فراوان مُرد هم‌چنانکه با درد فراوان زندگی کرد. پیام دهکردی پیام آخر احمد را که از لابه‌لای دردهایش گفته بود به من گفت: «همدیگر را دوست داشته باشید، به هم عشق بورزید و همدیگر را ببخشید»

شعری که کیانیان در آغاز یادداشت خود آورده بود، از هیوا مسیح است.

داوران بخش نمایش‌نامه‌های تألیفی و اقتباسی آثار برتر نمایشی ایران معرفی شدند

در احکام جداگانه‌ی توسط محمد رحمانیان، دبیر دهمین دوره‌ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، هیئت داوران بخش نمایش‌نامه‌های تألیفی و اقتباسی این رویداد ملی فرهنگی، انتخاب و معرفی شدند.

به گزارش گروه خبر سایت خانه تئاتر به نقل از ستاد خبری دهمین دوره‌ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، طی برگزاری جلسه‌ای در سالن استاد شاهین سرکیسیان خانه‌ی تئاتر، نادر برهانی مرند، حسین کیانی و افشین هاشمی به عنوان داوران بخش نمایش‌نامه‌های تألیفی و اقتباسی دهمین دوره‌ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، انتخاب و معرفی شدند.

بر اساس این گزارش، محمد رحمانیان در احکام داوران بخش تألیفی و اقتباسی دهمین دوره نوشته ‌است: «تجربیات ارزش‌مند جناب‌عالی در حوزه‌ی نمایش‌نامه‌نویسی و توجه و خدمات بی‌دریغ‌تان به تئاتر و ادبیات نمایشی ایران، همواره اعتبارآفرین بوده است و موجب افتخار شورای سیاست‌گذاری دهمین دوره‌ی انتخابِ آثارِ برترِ ادبیاتِ نمایشیِ ایران است تا از این تجربیات بهره‌مند شود. بر اساس این حکم، جناب‌عالی به عنوان داور بخش نمایش‌نا‌مه‌های تألیفی و اقتباسی دهمین دوره‌ی انتخابِ آثارِ برترِ ادبیاتِ نمایشیِ ایران منصوب می‌شوید. بی‌شک حضور ارزنده و فعالانه‌ی جناب‌عالی در پیش‌برد اهداف این ارزیابی فرهنگی،هنری، ارزش‌مند و مؤثر خواهد بود. قدردان پذیرش مسئولیت‌تان در این روی‌داد ملی و فرهنگی خواهم بود. همواره پیروز و سرافراز باشید.»

لازم به یادآوری است نادر برهانی مرند نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر، حسین کیانی، نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر و افشین هاشمی، نمایش‌نامه‌نویس، کارگردان و بازی‌گر تئاتر و سینما تا کنون نمایش‌نامه‌های ارزنده‌ی بسیاری را نوشته و منتشر کرده و  روی صحنه برده‌اند. دهمین دوره‌ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران به دبیری محمد رحمانیان در سه بخش نمایش‌نامه‌های تألیفی، اقتباسی و ترجمه، توسط کانون نمایش‌نامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران در دی ماه ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد. 

ماسک ها میراث نا محسوس اروپا

گرد آوری : افسانه قلی زاده

( مدرس دانشگاه سوره و دانشگاه هنر، طراح گریم و ماسک  مرکز هنرهای نمایشی)

این متن از فایل تصویری سخنان خانم افسانه قلی زاده ارائه شده در هفته پژوهش ، دانشگاه هنر سال ۱۴۰۰

پیاده سازی شده است.

مقدمه :

ماسک ها و مفاهیم آنها ارتباط تناتنگی با عناصر فرهنگی و هنری اقوام مختلف دنیا از آفریقا گرفته تا آسیا و اروپا دارند و حتی قرن بیستم نیز از این میراث ماسک ها الهام گرفته ، به صورتی که ماسک ها به نوعی تجارت تبدیل شده اندکه فرهنگ قوم های مختلف را به تصویر می‌کشد. ماسک ها با فرم، طرح و شکل های عجیب و رنگینی که در آن نقش بسته اند، نقش موثری در الهام  و باورهای اجتماعی، فردی، مذهبی یا گروهی دارندوبرای رسیدن به این مفاهیم باید دیدی کلی داشت.

چیستی ماسک ها و علل پیدایش آنها :

ماسک ها پوششی هستند که دربسیاری از مراسم ها وآئین ها، جشن ها، بالماسکه ها، کارناوال ها به صورت زده می‌شود. این ماسک ها در قابهایی بسیار زیبا صرفا برای پنهان کردن چهره نیست، این ماسک ها، با بازیگر، موسیقی، رقص، مفاهیم، حرکت معنی پیدا می‌کند و باید بدانیم ماسک ها در چه شرایطی، محیطی، موقعیتی به چهره زده می‌شود و چه هویت های واقعی و یا غیر واقعی را به تصویر می‌کشد.

گاهی با ماسک های ساخته شده، شخصیت تازه ای خلق می‌کنیم و این ماسک ها تاثیرات متفاوتی در بینندگان، کارایی آنها، ترس و توانایی، سرنوشت، آرزوهای آنها خواهد داشت و یا گاهی این ماسک ها واسطه فوق العاده و انسجام یافته مابین مردم و دنیای ماورا، جان، مال و اجتماع هستند که به چهره یک هویت تازه میبخشند، گاهی فردی که ماسک می‌زند و کسانی که به تماشای نمایش و ماسک می‌نشینند، فرصتی می یابند هرچند کوتاه خود را از تمام محدودیت ها رها کرده و در حال و در زندگی واقعی، در ذهن خود رویایی را به تصویر کشیده یا با دیگران آن را به اشتراک می‌گذارند و مردم برای موقعیت های زمانی مختلف و مکان های مختلف و معانی مختلف ماسک برچهره می‌زنند.

انواع ماسک ها در اروپا :

در اروپا در فصل زمستان و اواخر اکتبردر روز( کاندِل ماس) مراسمی برگزار می‌شود تا طبیعت و انسان را از شر ارواح سرگردان در روی زمین حفظ کند و این مراسم در کشورهایی چون اسپانیا، بلژیک و مجارستان و دیگر کشورها برگزار می‌شود.

در بلژیک در اوایل جولای تا ۳۱ دسامبر کارناوالی برگزار می‌شود که در این مراسم، مردم شاهد جشن اعتراف هستند و در آن از رقص و پایکوبی هم استفاده می‌کنند.

این مراسم از قرن نوزدهم هر سال در روزاول بهار برگزار می‌گردد که جزیی از میراث اروپا محسوب می‌شود، ولی امروزه با اندکی تغییرات به اجرا درمی‌آید.در این مراسم مردم ماسک هایی بر چهره می‌زنند با بینی های بزرگ و فرم دار، لباسهایی مندرس بر تن می‌کنند از جنس ملحفه، عروسک هایی از کاه می‌سازند و با زبان های محلی، بدون طرح و برنامه و نقشه قبلی به راه می افتند و بر هر کوی و برزنی سر می‌زنند یا اینکه این نمایش بر روی تخت روان که نشانی از دنیای امروزه است به نمایش در می آید.

در این نمایش مردم با پرتاب تکه های چوب که یکی از مراسم کهن کارناوالهای سنتی می‌باشد بدرقه می‌شوند و در این مراسم شخصیت هایی چون( دودروس) و( استالوت ) با دماغ هایی بزرگ و دراز به گدایی خانه به خانه می پردازند و با آتش بر پا کردن و سوزاندن عروسک های ساخته شده و چرخیدن دور آتش ارواح سرگردان را دور می‌کنند. دراین مراسم گاهی شخصیت هایی برگرفته از نمایش های کمدیا دلارته  همچون( پول چینلا ) حضور پیدا می‌کند، دارای لباس سفید با دکمه های قرمز است که داخلش را با کاه پر شده، گاهی نعلنگی بر پا، غوزی بر پشت و گاهی زنگوله ای بر گردن و کلاهی بزرگ ، ساخته شده از پر بر سر می‌گذارد، که با رقص و پایکوبی و حرکات موزون در هر کوی و برزنی به راه افتاده . حتی گاهی بر اساس افسانه ها دو مرد غوز بر پشت در جاده ای می‌رفتند و در زیر درخت کاج به چند پری برمی‌خورند، پری ها یکی از آن  مردان غوز دار ولی مهربان را سالم و دیگری را که خسیس و سرخوش بود، غوز دیگری در جلوی سینه اش هدیه می‌کنند تا تنبیه شود.

معنای ماسک ها در اروپا:

گاهی در اروپا در قرون وسطی، ماسک ها به معنای شیطان و ساحره و اشباح هستند و به رسم دیرین  ارتباط عجیبی با ارواح شر و ابلیس دارند و در ساخت این ماسک ها از شاخ و چرم و پارچه و ابزاری دیگر با فرم های مضحک استفاده می‌شده است و به آدمیان میفهماند که دنیای ابلیس ها و ذات و فطرت شیاطینی با دنیای واقعی متفاوت است و می‌گفتند که آنها کاملا مرده نیستند و گاهی در قالب گدایان یا آدمیان احمق و یا منکر خدا در کوی و برزن ظاهر می‌شوند.

تاریخپه کارناوالها در اروپا:

قدیمی ترین کارناوالها، کارناوال ونیز مربوط به سال ۱۰۹۴ میلادی است که بنا به تصور عامه مردم، کارناوال ونیز بر اساس جشن سالیانه ای که از پیروزی دوک ایتالیا بر اولریش سوم سرچشمه گرفته است، می‌باشد. چرا که آن زمان ماسک سازان جایگاه ویژه ای در جامعه برخوردار بودند، تا جایی که صنف و قوانین مرتبط با کار خود را داشتند.

اولین ماسک ها در ونیز مربوط به قرن سیزدهم می‌باشد، که برای مراسم های مختلف ساخته می‌شده و حتی در آن مراسم مردم به افراد نقاب دار تخم مرغ های معطر، پرتاب می‌کردند و این تخم مرغ ها گاهی با گلاب و یا گاهی با جوهر یا حتی مواد آسیب رسان پر می شده است که البته شورایی وجود داشته که مردم را از پرتاب این تخم مرغ ها منع می‌کرد.

کارناوال دیگری در ایالت کِرما، ایتالیا در روز ۵ ژانویه برگزار می‌شود و در آن شخصیت هایی مانند( بروت) و( مالکادون ) که سرشار از شور زندگی بودند به نمایش می‌پرداختند. مالکادون لباس هایی رنگی و بروت لباسهایی مندرس می‌پوشند، در حالی که چمدانی پر اززباله حمل می کردند و با حرکاتی روح مردم را آزار میداده و مردم را به وحشت می انداختند، این دو، روح احمق و روح شرور را در کالبد روح انسانی به تصویر می‌کشند.

در ایتالیا جشن ابلیس در هفدهم ژانویه در روزآنتونی مقدس برگزار می‌شده،در این جشن مراسمی برای حیوانات و دعایی برای کشاورزان، برای خوبی محصول، می‌خواندند و در میدان شهرآتشی می افروختند تا مردم به دور آن برقصند و آواز سر دهند. معتقد بودند که روزی خیر بر شر پیروز می‌شود، در این مراسم به نوعی به داستان آنتونی مقدس که در مقابل وسوسه های شیطان مقاومت کرده و پیروز شده، اشاره داشته است.

در یونان فستیوال دیگری در صومعه جورج مقدس برگزار می‌شده که دو دسته افراد در آن حضور داشتند و عنصر اصلی ماجرا بودند. این دو دسته شامل پیرمردها( کرولی ) و پیر زن ها( کرولا ) می‌شدند که شراب به دست در خیابانها و میدان دهکده به راه می افتادند و با رقص و آوازبه آزار تماشاگران می‌پردازند، در این مراسم از چوپانان و گله های آنان حفاظت می‌شود و طبق افسانه ها کرولا و کرولی زوجی هستند که سالها پیش در برفی سنگین  و زمستانی سخت، تمامی گوسفندان خود را از دست داده اند و از شدت نا امیدی، دیوانه شده اند.

استفاده از حیوانات در شخصیت سازی برای ماسک ها :

در اروپا گاهی ماسک ها در شخصیت یک حیوان( ماسکای دومورنیک ) و در روزهای خاصی از فصل به میان مردم می آیند و با حرکات و آئین سحرانگیز، حس شوم و بدبختی را از جامعه دور می‌کنند، در این مراسم از حیواناتی چون خرس که می‌تواند همانند انسانها روی دو پای خود حرکت کند و شباهت زیادی به رفتار انسانی داشته است،استفاده می‌شده، البته تا به امروز هم از این شمایل های نزدیک به انسانی  استفاده می‌شود و بر این باورند که حیوانات در یک سیکل طبیعی به دنیا می آیند و بعد میمیرند و بار دیگر در کالبد حیوان دیگری زاده می‌شوند . موجود دیگری که در این مراسم حضور دارد، نیمه انسان و نیمه حیوان است که لباسی از پوست و شاخی بر سر و افساری بر دهان و زنگوله ای بر گردن داشته، موجودی نا آرام بوده اما بی آزار که مظهر یک انسان وحشی است و در همراهی با طبیعت خصوصیات سازنده و مثبت خود را مجسم می سازد. این ماسک ها و تزئینات در قلمرو حیوانات و گیاهان و دنیای بشریت نشانه هایی از باروری و تجدید دوباره طبیعت هستند.

 

نقش بز در کارناوال بلاروس:

در بلاروس در شب مقدس بالماسکه ای با نقش بز به راه می افتدو این بز شخصیتی نا آرام و چموش است و پیر مردی صاحب آن می‌باشد و این دو شخصیت های اصلی این بالماسکه هستند و البته همراهانی همچون( لولی )-( لک لک )-( بانویی جوان )و یک( افسر ) حضور دارند که با رقص و آواز راه افتاده و همه به دنبال آنها روان می‌شوند تا بز را رام کنند اما بز بر همگان شاخ میزند و مردم هم با چوب او را همراهی می­کردند و بعد جلوی دیدگان همه بز با ضربات چوب مردم، می‌میرد و دوباره جلوی دیدگان همه، جان گرفته و به میان مردم می‌رود و برای مردم آرزوی خوشبختی و خوبی محصول می‌کند، مردم نیز به جشن و پایکوبی می‌پردازند.

استفاده از ماسک در جوامع باستانی و کمدیا دلارته :

در جوامع باستان در بالماسکه ها، نمایش ها، ماسک های تزئینی نقش ویژه ای بازی می‌کنند، همچون تئاتر ایتالیایی قرن ۱۶ و نمایشی چون، کمدیا دلارته که ۹ تا ۱۵ شخصیت در آن ایفای نقش می‌کنند. بازیگر در نمایش مظهر شخصیتی خاص و مشخص بودند که با ماسک، زبان، لهجه ایتالیایی، حرکات آکروباتیک و فرم خاصی با محدودیت خاص آن زمان در دنیا شناخته شدند. نمایش های کمدیا دلارته با فرم و شخصیت های عجیب ، صحنه های کمدی زیبایی را می آفرینند، گاهی شرایط دشوار زندگی را به تصویر می‌کشند.

بازیگران به همراه یکدیگر هویتی خلق می‌کنند که از شخصیت واقعی به دور است و با قالبهایی که در اختیار دارند به قهرمانان ، زندگی واقعی می بخشند و گاهی شادی در دلهای مردم و گاهی غم در وجود آنها سرازیر می‌کردند.

ماسک ها و مرگ :

در جشنوارها و مراسم تدفین، ماسک ها تصویراحساساتی چون ترس از مرگ بوده و جایگاه خاصی بین مردم دارند که این حس گواه وجود بر قادر متعال است.

در این مراسم با دیدی نوبه مرگ می نگرند و آنرا تولدی دوباره می‌دانند و صحنه هایی از مرگ را برای مردم به تصویر می‌کشند و گاهی در این مراسم مرگ را در کالبد یک درودگر که به صورت عجوزه ای در حال نخ ریسی است به تصویر می‌کشند و یا مرگ را در لباسی با نقش اسکلت که پشت  سر آن را با آرد و خاکستر تصاویری رنگ آمیزی کردند و یا ماسک های نمادینی از نیستی و روح اجداد یا مجسمه هایی از دنیای متفاوت، یا سیمایی از انسان و حیوان را به تصویر می‌کشیدند که با انرژی هایی که قبل و بعد از مرگ و بعد از زندگی دوباره و زنده شدن سلول ها بوجود می آیند به تصویر می‌کشیدند.در این مراسم از اندوه مرگ کاسته می‌شد و حس ناخوشایند تسلی دادن بوجود می آید.

 

ظهور ماسک ها در سوئد:

ماسک ها در سوئد به قرن ۱۷ و زمان وایکینگ ها برمی‌گردد که پس از بررسی خطوط و نقوش به دست آمده، چنین بر می آید که در ابتدای کریسمس مردمان با شاخ هایی از حیوانات، پرندگان و لباسهایی از جنس پشم وخز بوده است، خود را می آراستند و با رقص و حرکات مراسم های عبادی و مذهبی برگزار می‌کردند، همچون جشن لوسیا، همچنانکه در داستانها آمده،( لوسیا ) دخترکی بوده کوچک که با لباس سفید و تاجی از شمع بر سر می نهاده و به هر محله ای سر میزده و نمادی از طولانی ترین شب سال بوده ، شبی به نام کنات( روز پایان کریسمس ) است، بازیگران لباسهای مسخره به تن می‌کردند و ماسک می زدند و به هر خانه رفته، تا شیرینی های باقی مانده ازکریسمس راجمع کند، در آئینی دیگر دختران شمع به سرکریسمس بودند که با پسرانی که ماسک میزدند با هم به جشن های عروسی می‌رفتند، ولی این مراسم و آئین ها آهسته، آهسته در میان مردم کم رنگ شده و فقط نمادهایی هم چون پاپا نوئل برای ما باقی مانده است .

در سوئد مراسم های دیگری نیز وجود دارد که بز نقش اصلی ماجرا بوده، این جشن از مراسم ها و آئین های قدیمی مسیحیان سوئد می‌باشد، فردای روز کریسمس( بزجولباک یا بز کریسمس ) به میان مردم می‌رود و با سر و صدای زیاد و حرکات از مردم طلب غذا می‌کند و تا زمانی که غذا نگیرد، دست از از سرو صدا بر نمیدارد. این مراسم نیز کم رنگ شده و آهسته آهسته، محتوای آن تغییر کرده و بز به شخصیتی تبدیل شده که قبل از آمدن پاپا نوئل هدایای کریسمس را بین مردم تقسیم می‌کند.

ماسک های قرن نوزده، علی رغم محدودیت های آن زمان در جنوب اسپانیا، در بسیاری از کارناوالها حضور داشتند و در این مراسم به مردم و سر و صورت و بدن آنها آب و آرد و تخم مرغ پرتاب می‌شده و به آنها ناسزا می‌گفتند و برای مراسم آدمک هایی می‌ساختند که در میان شهر به دار آویخته ، در مناطقی مردان لباس رسمی به تن می‌کردند و گاهی به هیبت زنان در می آمدندکه به آنها( کالدرس ) می‌گفتند، آنها با هر وسیله ای که شده سر و صدا به پا می‌کردندو شور و هیجان به وجود می آوردند.

گاهی پشت سر آنها عروسک هایی بزرگ به نام( زلدیکو) به راه می افتادند و مردمی با ظاهری اسب و شخصیتی عجیب و دیگری ماسکی چوبی به نام( بتیروس) بر چهره می‌زدند، پشت سر آنها به راه می افتادند و با شلاق به جان تماشاگران افتاده و آنها را تهدید می‌کردند. این شخصیت ها در روزهای پایانی سال به خیابانها می آمدند و علی رغم آزارمردم با شعر و آواز و موسیقی و رقص مردم را سرگرم می‌کردند.

تفاوت نمایش و کارناوال:

این فستیوال و کارناوال ها ساختارشان با نمایش متفاوت می باشد، کارناوال و فستیوال ها نمایش هایی هستند که بر اساس نیاز و باورها و انگیزه ه مردمان یک بار در سال و در مواقع و روزهایی خاص در سوئد و دهکده ها و بر اساس ماسک ها و تزئینات و لباس ها و حرکات و فرم هایی که از اجدادشان به یادگار مانده و نیاز به آمادگی خاصی ندارد اجرا می‌شوند و عمدتا هدف برگزاری این فستیوال ها سرگرم کردن مردم و برگزاری آئین ها بوده است . اما در تئاتر بازیگر باید روزها و روزها تمرین کند تا بتواند با ماسک و نقش خود در قالب ماسک ارتباط برقرار کرده و با استمرار بتواند به نقش رسیده و بر آن تمرکز کند.